Na scheepsramp voor Griekse kust: ‘Frontex moet zich terugtrekken uit Griekenland’

De bootramp voor de Griekse kust, waarbij honderden migranten om het leven kwamen, blijft beroeren. Volgens ooggetuigen zou de boot gekapseisd zijn tijdens een pushbackoperatie van de Griekse kustwacht. Uit onderzoek van de BBC blijkt bovendien dat het schip de laatste zeven uur voor de ramp niet meer bewoog. De Griekse kustwacht beweerde aanvankelijk dat het schip ‘een vaste koers hield’ en dat er geen redenen waren om aan te nemen dat de boot in nood verkeerde. Frontex, het grensagentschap van de Europese Unie, liet in een reactie weten dat het aangeboden had om een drone naar het schip te sturen om de situatie op te volgen, maar dat de Griekse autoriteiten het naar een andere locatie hebben gestuurd.

Deze ramp had perfect voorkomen kunnen worden.

‘Deze ramp had perfect voorkomen kunnen worden’, zegt Jorgos Kosmopoulos, die voor Amnesty International het Europese migratiebeleid opvolgt. ‘Dit is geen natuurramp, of een onfortuinlijk ongeluk. Dit is het gevolg van steeds meer migranten die gedwongen worden om steeds gevaarlijker routes te nemen in steeds slechtere schepen. Het is hartverscheurend.’

Waarom blijft dit gebeuren?

Jorgos Kosmopoulos: Het basisprobleem is al vele jaren hetzelfde: er zijn geen veilige en wettelijke routes om asiel aan te vragen in Europa. Daardoor dwingen we asielzoekers om onverantwoorde risico’s te nemen. Niemand zou zichzelf of zijn kinderen blootstellen aan zulke risico’s mochten er andere opties zijn. Zonder veilige routes zal dit blijven gebeuren. De oplossingen liggen nochtans voor de hand. Er moeten meer zoek- en reddingsoperaties komen die aan internationale standaarden voldoen. De prioriteit moet altijd liggen bij het redden van mensen. Bij het minste risico moet een reddingsoperatie opgestart worden. Het is niet duidelijk of dat hier gebeurd is.

Wat was de rol van de Griekse kustwacht?

Kosmopoulos: Daarover kunnen we ons nog niet uitspreken. Maar er zijn sowieso belangrijke vragen. Welke communicatie is er geweest tussen de boot en de Griekse kustwacht? Waarom hebben ze geen reddingsvesten uitgedeeld? Welke acties hebben ze ondernomen om dit verschrikkelijke ongeval te voorkomen, of misschien beter: welke acties hebben ze niet ondernomen? Het is enorm belangrijk dat er een onafhankelijk onderzoek komt om vast te stellen wat er is gebeurd.

Ziet u dit als een Grieks of als een Europees probleem?

Kosmopoulos: Beide. In Griekenland heerst er de voorbije jaren een uiterst vijandige sfeer ten opzichte van migranten. Zowel qua retoriek als in de praktijk heeft de vorige Griekse regering een harde lijn aangehouden tegenover hen. Ze heeft met alle middelen – ook ronduit illegale – proberen te voorkomen dat er migranten op Europees grondgebied zouden arriveren. Maar tegelijk is het duidelijk dat er op het Europese niveau weinig solidariteit bestaat. We kunnen het nochtans. Kijk naar hoe we de Oekraïense vluchtelingencrisis hebben aangepakt. Als Europa het wil, kan het perfect voldoen aan de standaarden die het zichzelf oplegt.

Het nieuwe migratiepact zal de problemen alleen maar vergroten.

Onder Europese leiders wordt Griekenland vaak aangehaald als een te volgen voorbeeld.

Kosmopoulos: Dat is absurd. Samen met andere mensenrechtenorganisaties hebben we keer op keer aangetoond dat Griekenland illegale middelen gebruikt om migratie tegen te gaan. Het is bewezen dat de Griekse kustwacht aan pushbacks doet, zowel op zee als op het land. Dat is volslagen illegaal. Het brengt asielzoekers onnodig in gevaar. Het zijn geen geïsoleerde gevallen, maar duidelijke patronen die terugkeren.

Hoe kijkt u naar de rol van Frontex, het Europese grensagentschap?

Kosmopoulos: Bij deze ramp is het onzeker of ze een rol hebben gespeeld. Maar los van dit laatste incident moet Frontex zich terugtrekken uit Griekenland. In hun mandaat staat duidelijk dat Frontex niet aanwezig mag zijn in landen die het Europese migratierecht schenden. Griekenland doet dat voortdurend. Door in Griekenland te blijven, is het minstens indirect medeverantwoordelijk voor de mensenrechtenschendingen die de Griekse grenswacht begaat.

Wat vindt u van het nieuwe migratiepact dat de Raad van de Europese Unie vorige week voorstelde?

Kosmopoulos: Dat migratiepact zal de problemen alleen maar vergroten. De Europese ministerraad wil verplichte procedures aan de Europese buitengrenzen. Dat zal leiden tot onzorgvuldigheden en massale detentie in omstandigheden die ongetwijfeld zullen ingaan tegen de Europese wetten. Het zal migranten dwingen om nog meer risico te nemen. Met alle gevolgen van dien.