Ontevreden Barcelonezen die toeristen natspuiten met waterpistooltjes en openlijke protesten in Málaga en Palma de Mallorca: het lijkt wel alsof het verzet tegen het overtoerisme alleen maar grimmiger wordt. Toerisme-expert Jan van der Borg ziet kansen voor andere bestemmingen.
Is de ontevredenheid van locals op vakantiebestemmingen als Barcelona en Málaga iets van de laatste jaren?
Jan van der Borg: Het broeit al langer. Zo was er in de jaren 1990 in Brugge al een protestbeweging tegen de stroom aan toeristen. En vandaag kunnen tweeverdieners uit de middenklasse zich bijna geen huis meer veroorloven in Die Scone. Dit jaar gaan die protesten wel erg viraal. 2024 is een recordjaar voor toerisme, maar het aanbod aan bestemmingen blijft wel redelijk beperkt. Dan reizen toeristen al snel naar die trekpleisters, terwijl er in een straal van 25 kilometer soms andere dorpjes of gebieden zijn die amper bezocht worden.
Het leek er ook even op dat de covidpandemie ons reisgedrag zou veranderen, met de zogenaamde ‘staycations’. Maar dat leek dus eerder van moeten.
Van der Borg: Ik had zelf ook gehoopt dat de pandemie voor een kentering zou zorgen in onze manier van reizen. Dat was het uitgelezen moment. Maar zodra alle beperkingen waren weggevallen, vluchtten mensen toch weer zo snel als ze konden naar het buitenland.
Gewone Grieken kunnen amper nog op vakantie in eigen land. Dan moet je toch gaan nadenken of het niet anders kan.
Ik hoor zo de ontgoocheling in uw stem.
Van der Borg: Tja, nu lijkt het wel om een strijd tussen locals en toeristen te gaan. Maar de wereldwijde toeristische industrie zal op een bepaald moment ook de klappen van het overtoerisme beginnen te voelen. De Griekse overheid denkt er nu over na om de ferryschepen naar Santorini aan banden te leggen. Gewone Grieken kunnen amper nog op vakantie in eigen land. Dan moet je toch gaan nadenken of het niet anders kan.
Is raken aan de vakantiebestemming van de Vlaming zo’n beetje als zeggen dat ze geen alcohol mogen drinken of vlees eten? Dat pak je hen toch ook niet zomaar af?
Van der Borg: In zekere zin wel. Vakantie wordt niet meer gezien als luxe. Die democratisering is heel positief. Je kunt andere plaatsen en culturen leren kennen, en pikt soms woorden op uit een andere taal. Dat verbreedt je wereldbeeld. We moeten toerisme an sich dus niet demoniseren. Maar we moeten wel bewuster reizen, en beter plannen.
Vliegtuigen in zwaar weer: nekt meer turbulentie alsnog onze reislust?
Ik pleit voor slow tourism. Simpele en authentieke dingen doen, je vakantie beter plannen en je vooral niet haasten.
Over dat plannen: u ontwikkelde jaren geleden al een reservatiesysteem voor Venetië, maar uiteindelijk deed de stad er niets mee.
Van der Borg: Dat is spijtig, want uiteindelijk kijken we toch ook niet raar meer op als we een museumbezoek naar het Prado plannen of het Colosseum willen bezichtigen? Als er geen plaats is, irriteert je dat toch ook niet bovenmatig? Zo’n boekingssysteem is de enige manier om de hoge bezoekersaantallen van een stad of vakantiebestemming te spreiden. Dan gaan mensen vanzelf op zoek naar een alternatief. We moeten echt op zoek naar een nieuw verdienmodel. Ik pleit voor slow tourism. Simpele en authentieke dingen doen, je vakantie beter plannen en je vooral niet haasten.
Niet alleen de vele toeristen zijn een probleem, maar ook het feit dat zij de prijzen opdrijven voor locals, die hun boodschappen of huur drastisch verhoogd zien. Is het een idee om aparte prijzen voor toeristen in te voeren? Zelf zou ik er bijvoorbeeld niets tegen hebben om iets meer te betalen op vakantie in groeilanden.
Van der Borg: Die willingness to pay is er soms wel, maar zo’n maatregel mag ook niet discriminerend werken. Je mag een bepaalde groep van toeristen niet uitsluiten, want dan ontzeg je hen ook de educatieve en sociale voordelen van reizen.
Naast inflatie op de woningmarkt en inflatie in de supermarkt zie je toch ook een culturele inflatie? Want hoe authentiek zijn flamencoshows in Málaga, en hoe pikant zijn taco’s in Mexico-Stad nog?
Van der Borg: Dat heet dan staged authenticity, en dat is inderdaad een groot probleem van het massatoerisme. In die gefabriceerde authenticiteit zit natuurlijk een stukje ondernemersdrang, maar als dat ten koste begint te gaan van een authentieke ervaring, haken klanten op termijn ook wel af. Steden en vakantiebestemmingen moeten daarnaast ook aan soul searching doen. Welke waarden willen ze uitstralen en wat zijn hun unique sellingpoints, en op basis daarvan een plan uittekenen. Maar zolang je in Amsterdam honderden coffeeshops hebt, zul je drugstoeristen blijven aantrekken.
Zon, Albanië, New York en treinreizen: dit zijn de vakantietrends voor deze zomer
Een van de belangrijkste redenen waarom de Vlaming naar het buitenland trekt, is de zon. Is er een manier waarop we de regen kunnen leren omarmen?
Van der Borg: Ik ben momenteel in Venetië en de hitte is hier niet te harden. Als ik geen andere verplichtingen had, dan zat ik nu lekker in de Vlaamse of Schotse regen. Dat zie je trouwens al jaren: Zuid-Europa wordt in de zomer onhoudbaar qua temperaturen. Ik voorspel dat mensen steeds vaker naar het noorden zullen trekken om te overzomeren, net zoals we vroeger gingen overwinteren in Zuid-Europa.
Scandinavië staat nochtans te boek als een dure bestemming.
Van der Borg: En toch denk ik dat overzomeren zal aanslaan. Ook in eigen land hebben we daar groeimogelijkheden. Als ik een bestemming aan de Vlaamse kust was, zou ik nu al een product creëren dat toekomstige zonzoekers uit Zuid-Europa kan aantrekken. Maar we moeten er wel nú mee beginnen.
Hetzelfde verhaal geldt voor de luchtvaartindustrie. Klimaatwetenschappers voorspellen dat we over 40 jaar amper nog zullen kunnen vliegen vanwege de turbulentie. Als luchtvaartmaatschappijen dat nu niet inzien gooien ze op middellange termijn hun eigen ruiten in.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier