Na de dodelijke aanslag in Solingen: Berlijn scherpt de asiel- en wapenwetten aan

Lagere uitkeringen, gemakkelijkere deportaties, meer bevoegdheden voor de politie: de Duitse regering wil met een nieuw ‘veiligheidspakket’ de dreiging van het islamitisch terrorisme én van het rechts-extremisme tegengaan.

De Duitse regering dringt aan op een snelle wettelijke uitvoering van het ‘veiligheidspakket’ dat ze voorstelde een paar dagen na de islamistisch geïnspireerde mesaanslag in Solingen, waarbij drie mensen om het leven kwamen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en dat van Justitie stuurden eind vorige week een zogenaamde formuleringshulp naar de fractieleiders van de regeringspartijen (SPD, Bündnis 90/Die Grünen en FDP), die de tekst moeten omzetten in een wetsontwerp.

Het 50 pagina’s tellende document voorziet in talrijke aanscherpingen in de wapenwetgeving, het asiel- en verblijfsrecht en de wet op de veiligheidsdiensten. Het is bedoeld om ‘de binnenlandse veiligheid en het asielsysteem te verbeteren’.

De aanslag in Solingen, naar verluidt gepleegd door een 26-jarige Syriër, wordt expliciet genoemd als reden voor het pakket maatregelen. Meteen in het begin van de nota lezen we: ‘De islamistische aanslag op 23 augustus 2024 op een volksfeest in Solingen heeft onlangs duidelijk gemaakt dat de veiligheid in de openbare ruimte wordt bedreigd.’ De dreiging die uitgaat van islamistisch terrorisme is toegenomen sinds de aanslag van de terroristische militie Hamas tegen Israël vorig jaar. Maar ook ‘rechts-extremisme en rechts-terrorisme’ vormen een ‘grote bedreiging’.

Verlies asielstatus

In de geplande wet staat het aanscherpen van de asielwetgeving centraal: ‘Mensen die bescherming zoeken in de Bondsrepubliek Duitsland en die bescherming krijgen, zullen in de toekomst geweigerd of niet erkend worden als ze misdrijven hebben gepleegd met een antisemitisch, racistisch, xenofoob, genderspecifiek, antiseksueel georiënteerd of ander onmenselijk motief.’

Bovendien moet ‘de terugreis van personen die erkende bescherming genieten over het algemeen leiden tot de intrekking van de beschermingsstatus’. Dat betekent dat iedereen die asiel heeft gekregen in Duitsland maar naar zijn thuisland reist om bijvoorbeeld familie te bezoeken, moet verwachten dat hij zijn asielstatus verliest en wordt uitgezet. Bovendien moet iedereen die ‘bepaalde strafbare feiten pleegt waarbij een wapen of ander gevaarlijk instrument wordt gebruikt’ rekening houden met uitzetting. De federale dienst voor migratie en vluchtelingen krijgt meer mogelijkheden om de identiteit van asielzoekers vast te stellen. Het gaat daarbij in de eerste plaats om de biometrische vergelijking van beelden.

De federale regering wil ook de uitkeringen verlagen voor asielzoekers die het land moeten verlaten en voor wie een ander EU-land verantwoordelijk is: de zogenaamde Dublin-gevallen, die al elders geregistreerd waren toen ze de EU binnenkwamen. Ze moeten worden ‘aangemoedigd om terug te keren naar de staat die verantwoordelijk is voor de behandeling van hun aanvraag, zodat ze daar de opvang kunnen krijgen waar ze recht op hebben’.

‘Na de mesaanval in Solingen staat de geloofwaardigheid van de traditionele Duitse partijen op het spel’

Springmessen

Hervormingen van de wapenwet moeten zorgen voor minder messen in de openbare ruimten. ‘Om ervoor te zorgen dat extremisten en terroristen niet in het bezit komen van wapens en gemakkelijker ontwapend kunnen worden, zullen de wettelijke regels worden aangescherpt’, aldus de regeringsnota. In de toekomst zullen messen verboden worden op openbare festivals, in treinstations en in het openbaar vervoer, ‘ongeacht de lengte van het lemmet’. De controlebevoegdheden van de politie worden uitgebreid.

Springmessen worden expliciet genoemd omdat ze ‘bijzonder gevaarlijk’ zijn. Er zijn echter uitzonderingen op het verbod, bijvoorbeeld in een ‘jachtomgeving’. Bij wapens met registratieplicht moeten de autoriteiten voortaan ook de federale politie en de douanerecherche raadplegen om te beoordelen of iemand betrouwbaar is.

Daarnaast wil de regering de bevoegdheden van de veiligheidsdiensten uitbreiden zodat ze ook financieel onderzoek kunnen doen naar terroristische groeperingen.

Het document met ‘formuleringshulp’ lijkt al op een wetsontwerp, maar is daar niet voor bedoeld. Het is aan de fracties van de regeringspartijen in de Bondsdag om met een nieuw wetsvoorstel te komen waarin de maatregelen op het gebied van asiel, migratie en wapenwetgeving zijn verwerkt.

Buitenspel

De Bondsdag hervat deze week zijn werkzaamheden na het parlementaire zomerreces. De ontwerpbegroting van het parlement voor 2025 staat op de agenda, maar de discussies zullen waarschijnlijk worden overschaduwd door de onderwerpen migratie en binnenlandse veiligheid.

Sommigen in de SPD-parlementsfractie zien het ‘veiligheidspakket’ als steekvlampolitiek, terwijl de Groenen nog sceptischer zijn. Velen van hen betwijfelen of de maatregelen zullen leiden tot merkbaar meer veiligheid in het land. Toch zal de parlementaire fractie zich waarschijnlijk niet verzetten tegen de maatregelen – de Groenen willen niet gezien worden als ideologisch gedreven dwarsliggers als het gaat om asielbeleid. De druk is blijkbaar te groot in de aanloop naar de komende deelstaatverkiezingen in Brandenburg, waar de Groenen volgens de peilingen slechts vijf procent zullen behalen. Zij maken zich bovendien net als de SPD en FDP zorgen dat ze verantwoordelijk zullen worden gehouden als er een nieuwe aanslag zou worden gepleegd.

CDU-leider Friedrich Merz heeft de laatste tijd bijna dagelijks de druk op de regeringspartijen opgevoerd. Bijvoorbeeld door te eisen dat bepaalde buitenlanders aan de grens worden teruggestuurd. Daarover staat niets in het document van de federale regering.

De regering stelt dat ze, door het wetsvoorstel door de parlementaire fracties te laten indienen, sneller resultaten wil behalen. Volgens de grondwet moeten voorstellen van de federale regering eerst worden doorgestuurd naar de Bondsraad. Als de parlementaire fracties een wetsvoorstel indienen, valt die tussenstap weg. Sommigen in de gelederen van de SPD en de Groenen vermoeden evenwel dat de regering deze procedure probeert te gebruiken om critici in de meerderheidsfracties buitenspel te zetten.

‘Voor de AfD had de aanslag in Solingen op geen beter moment kunnen komen’