Na de monsterscore: waarom er kersvers Brits premier Keir Starmer moeilijke jaren wachten

De Labourpartij van kopman Keir Starmer heeft zoals verwacht de verkiezingen gewonnen, maar er wacht hem ondanks zijn absolute meerderheid geen gemakkelijke regeerperiode.

Rond 11 uur (Belgische tijd) zijn volgens de BBC de resultaten bekend in 648 van de 650 kiesdistricten. Volgens die cijfers heeft Labour intussen 412 zetels binnengehaald. De Conservatieve Partij van afscheidnemend premier Rishi Sunak heeft 121 verkozenen, een historisch zwaar verlies. De Liberal Democrats zijn al zeker van 71 zetels, hun hoogste score ooit. In Schotland krijgt de Scottish National Party klappen, Reform UK van Nigel Farage behaalt net zoals de Groenen vier zetels.

Qua zetelaantallen is Labour dus de grote overwinnaar, maar daar zit het specifieke Britse kiesstelsel voor veel tussen. Procentueel haalt de partij nauwelijks meer dan onder de omstreden ex-voorzitter Jeremy Corbyn in 2019, maar rijft ze door de slechte score van de Conservatieve Partij wel dubbel zo veel zetels binnen. De Conservatieve Partij verliest wél twintig procent van haar kiezers, maar het grootste deel gaat naar Reform UK – bovendien ligt de opkomst een kleine acht procentpunt lager dan in 2019.

Nigel Farage

De Britten hebben dus vooral tegen de Conservatieve Partij gestemd, die ze leugenachtig en incompetent vinden, en niet zozeer vóór de Labourpartij van Starmer. In tegenstelling tot de grote Labouroverwinning van de voormalige Britse premier Tony Blair eind jaren negentig bestaat er weinig enthousiasme voor Starmer en zijn weinig concrete plannen voor het land. Aan de nieuwbakken Britse premier om dat gevoel om te keren – zeker met de adem van de Liberal Democrats en de Groenen in de nek.

Ook voor de Conservatieve Partij – Sunak treedt ook af als partijvoorzitter – wacht er geen gemakkelijke oppositiekuur. Nu Farage na zeven mislukte pogingen eindelijk een zetel in het Britse Lagershuis heeft weten te bemachtigen, krijgt hij tijdens de wekelijkse vragenuurtjes aan de Britse premier een uitstekend platform om Starmer te bekritiseren, maar ook om de Conservatieve Partij voortdurend langs rechts aan te vallen.

Het is maar de vraag op welke manier de Tory’s daarmee zullen omgaan. Hier en daar weerklinkt opnieuw de naam van ex-premier Boris Johnson om Farage het hoofd te bieden, zijn opvolger Liz Truss stak in het verleden haar hoop op een terugkeer niet onder stoelen of banken. Opvallend is echter dat in de kiesdistricten waar Johnson en Truss, maar ook ex-premiers David Cameron en Theresa May eerder opkamen, de Conservatieve Partij haar zetel verloor.

Migratie

Starmer wacht evenmin een gemakkelijke opgave: de Britse gezondheidszorg – voor velen nog steeds het kroonjuweel van de natie – staat door jarenlange besparingen op barsten, veel Britten kunnen de eindjes moeilijk aan elkaar knopen, en het Britse openbaar vervoer ligt in de touwen. Veel Britten willen een strenger migratiebeleid, Starmer daarentegen wil de nadruk leggen op gelijke kansen voor iedereen en is niet van plan om migranten naar Rwanda te sturen zoals zijn voorganger Sunak tevergeefs ambieerde.

De nieuwbakken Britse premier wil veel investeren in het publieke domein. Waar het geld vandaan moet komen, is echter onduidelijk. Een kleine drie jaar geleden kondigde Starmer al een groen investeringsplan aan van 28 miljard pond, in februari jongstleden ging dat bedrag met de helft naar beneden omdat de centen eenvoudigweg ontbreken. Volgens Starmer zijn er geen belastingverhogingen nodig om de plannen van Labour te financieren, evenmin breekt er een tijd van besparingen aan, zo klinkt het.

Voor Europa is het geen slechte zaak dat er in het Verenigd Koninkrijk opnieuw politieke stabiliteit terugkeert. De Duitse regering slabakt, in Frankrijk verkeert president Emmanuel Macron in moeilijkheden. Tot op een zekere hoogte kunnen het Verenigd Koninkrijk en Polen – sinds Donald Tusk daar opnieuw premier is – dat wat opvangen. Een terugkeer van het Verenigd Koninkrijk naar de Europese Unie is echter niet voor meteen, daarvoor zijn langs beide kanten van het Kanaal de trauma’s nog te groot.

‘Trouw’

Wat er ook van zij: Starmer wordt de eerste Labour-premier sinds Gordon Brown veertien jaar geleden. ‘We hebben het gedaan’, sprak hij vrijdagochtend vroeg in Londen. ‘De verandering begint nu. En het voelt goed, na 4,5 jaar hard werk om de partij te hervormen.’ Starmer stuurde de partij na de historische verkiezingsnederlaag van 2019 weg van het linkse discours van Corbyn, meer richting het centrum.

Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, zegt Starmer. ‘We zijn klaar om het land te dienen, om Groot-Brittannië te herstellen, in dienst van werkende mensen. We kunnen weer vooruitkijken.’ Met het grote mandaat komt ook een grote verantwoordelijkheid, gaf Starmer aan. ‘Wie je ook bent, waar je ook gestart bent in het leven: als je hard werkt en de regels volgt, moet dit land je een eerlijke kans geven om er te komen. Dat moeten we herstellen. Politiek moet weer rond publieke dienstverlening draaien. We moeten tonen dat politiek een kracht van het goede kan zijn.’

Sunak, die zijn zetel behield, gaf vrijdagochtend de verkiezingsnederlaag van zijn partij toe. Hij zal dan ook ontslag nemen als eerste minister, zo kondigt hij aan. ‘Labour Party heeft deze verkiezingen gewonnen. Ik heb sir Keir Starmer opgebeld om hem te feliciteren met zijn overwinning’, zegt Sunak. ‘Het Britse volk heeft vannacht een ontnuchterend oordeel geveld. Er is veel om over na te denken. Ik neem de verantwoordelijkheid voor dit verlies.’

‘Aan de vele goede, hardwerkende conservatieve kandidaten die vanavond verloren hebben… het spijt me’, aldus Sunak. ‘Ik zal nu naar Londen gaan, waar ik meer zal zeggen over het resultaat van vannacht’, vervolgt Sunak. ‘Daarna neem ik afscheid van mijn job als eerste minister, waarvoor ik alles heb gegeven’, aldus de afscheidnemende premier. ‘Vandaag zal de macht op een vreedzame en ordentelijke manier worden overgedragen.’