Migratiebeleid in Italië: ‘Meloni heeft iets beloofd wat ze nooit zal kunnen waarmaken’

De grootste Italiaanse scheepsramp in jaren confronteert de regering-Meloni met de hoogste migratiecijfers in jaren.

Toen Italië afgelopen weekend zijn grootste bootramp in jaren beleefde, sprak premier Giorgia Meloni haar ‘diepe bedroefdheid’ uit over de schipbreuk, waarbij minstens 64 mensen om het leven kwamen. Meloni richtte haar pijlen meteen op de mensensmokkelaars, die ze de echte schuldigen van de tragedie noemde.

Die snelle reactie mag niet verbazen. De radicaalrechtse Meloni, die een coalitie van uiterst rechtse tot radicaalrechtse partijen leidt, werd verkozen na een campagne waarin ze beloofde om de illegale migratie voorgoed te stoppen. Maar voorlopig kan Meloni weinig resultaten voorleggen. Volgens UNHCR, het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties, kwamen dit jaar al 14.334 migranten per boot in Italië aan. De cijfers liggen gevoelig hoger dan in de wintermaanden van de voorbije jaren. ‘Migratie wordt dé hoofdbreker voor de regering-Meloni’ zegt Eugenio Cusumano, professor politieke wetenschappen aan de Universiteit van Messina. ‘Ze heeft iets beloofd wat ze nooit zal kunnen waarmaken.’

Toiletten

Volgens Cusumano, die onderzoek doet naar de rol van ngo’s op de Middellandse Zee, is Meloni’s plan gebaseerd op een foute aanname, die ontstond toen Matteo Salvini van de Lega in 2018 binnenlandminister werd. Salvini legde de schuld voor de doden op zee bij de ngo’s die migranten redden. Onder zijn ministerschap liep het aantal bootvluchtelingen spectaculair terug. Maar schijn bedriegt. ‘Salvini heeft ongelofelijk veel geluk gehad als binnenlandminister’, verklaart Cusumano. ‘Hij werd minister op een moment dat er minder mensen de oversteek waagden omdat de toestand in Libië te gevaarlijk was. Migratie heeft in de eerste plaats te maken met de situatie in de vertreklanden, niet met het beleid van Europese landen. Maar het beeld van toen is blijven hangen.’

De strategie van Meloni is veel sluwer dan die van Salvini.

Terwijl Salvini graag uitpakte met zijn harde aanpak – altijd klaar voor een selfie – is Meloni’s handelwijze veel subtieler. In januari keurde haar regering een nieuw ‘veiligheidsdecreet’ goed, dat het moeilijker maakt voor ngo’s om te functioneren. ‘De huidige strategie is veel sluwer’, zegt Cusumano. ‘Het nieuwe decreet is niet zo flagrant illegaal als het decreet van Salvini in 2018. Zijn decreet was gewoon ontoepasbaar, omdat Italiaanse rechters het Europese humanitaire recht toepasten en een ngo dus nooit veroordeeld kon worden omdat ze mensenlevens op zee redde.’

Onder Meloni krijgen ngo’s vooral met administratieve hordes te maken. ‘Schepen worden nu geconfisqueerd omdat ze bijvoorbeeld te weinig toiletten aan boord hebben’, aldus Cusumano. ‘Daardoor kan een boot twee weken niet uitvaren, waardoor een ngo minder mensen kan redden. Het is heel moeilijk om aan te vechten, omdat het gebeurt onder het mom van volksgezondheid.’ Het is een truc die Italiaanse regeringen voorheen al toepasten. Ook de regering-Draghi legde ngo’s al beperkingen op om het aantal reddingen op zee te verminderen.

Brandstofkosten

Bovendien beperkt de Italiaanse overheid ook op een subtielere manier de toegang tot de Italiaanse havens. Zo krijgen ngo-schepen steeds verder gelegen havens toegewezen om te ontschepen. Steeds vaker worden ngo’s gedwongen om migranten die ze op zee gered hebben af te zetten in havens als Ancona, Ravenna of La Spezia, honderden kilometers van waar de meeste migranten gered worden. Het zorgt ervoor dat de brandstofkosten oplopen en schepen soms wekenlang weg blijven van de reddingszones.

Meloni mikt tegenwoordig op de meer gematigde kiezers.

De strategie is vooral effectief omdat ze niet voor oproer zorgt, meent Cusumano. ‘Toen Salvini hardop de toegang tot Italiaanse havens weigerde, ging er veel sympathie naar de ngo’s. Bij zo’n administratieve aanpak blijft het allemaal ver onder de radar. Er is geen algehele verontwaardiging omdat een ngo-schip naar La Spezia moet, zelfs als dat het functioneren van die organisatie véél moeilijker maakt.’

Cynisch genoeg is Meloni’s ‘bedaardere’ aanpak op korte termijn in haar nadeel. Salvini’s spierballengerol maakte hem onwaarschijnlijk populair. Meloni beperkt zich daarentegen tot enkele beperkte schimpscheuten richting de ngo-wereld. Het grootste deel van haar electoraat zou willen dat ze harder de confrontatie zou zoeken, meent Cusumano. ‘Meloni mikt tegenwoordig op meer gematigde kiezers. Ze beseft dat ze haar plannen alleen kan uitvoeren als ze niet voortdurend onder internationale druk ligt. Ze is bereid om op korte termijn een deel van haar populariteit prijs te geven, om op langere termijn te kunnen scoren.’