Griekenland heeft momenteel de grens gesloten voor migranten die vanuit Turkije de Europese Unie willen binnen komen. Maar mag dat wel? Volgens Constantin Hruschka, migratiespecialist, niet. ‘Dit is in strijd met alle Europese regels.’
Sinds Turks president Recep Tayyip Erdogan vorige week de Turkijdeal met de Europese Unie opblies, is er aan de Grieks-Turkse grens opnieuw een politieke crisis ontstaan. Griekenland heeft onder meer besloten om op basis van de Europese verdragen de nationale wetgeving aan te passen. Sindsdien kunnen migranten in Griekenland een maand lang geen asiel meer aanvragen.
Maar is dat wel in overeenstemming met de Europese en internationale afspraken? Knack vroeg Constantin Hruschka, gespecialiseerd in onder meer migratie- en asielrecht en verbonden aan het Max Planck Institituut in München, om tekst en uitleg.
Constantin Hruschka: Het Griekse besluit om het asielrecht een maandlang op te schorten is in strijd met de Conventie van Genève en de Europese asielwetgeving. Geen enkele lidstaat van de Europese Unie mag het onmogelijk maken om een asielaanvraag in te dienen. Ook de pushbacks die er plaatsvinden zijn illegaal omdat ze de mensen ervan willen weerhouden om een asielaanvraag in te dienen. Voor alle duidelijkheid: het gebruik van geweld aan de grens is in bepaalde situaties niet verboden, maar in dit geval dient het geweld duidelijk een doel dat ingaat tegen de wet.
Het Europees Hof van Justitie oordeelde enkele weken geleden dat migranten als vluchteling moeten worden gezien zolang het tegendeel niet bewezen is.
Hruschka: Inderdaad. Een lidstaat moet eerst de nood aan bescherming onderzoeken vooraleer iemand kan worden teruggestuurd en dat bevestigt dus opnieuw dat Griekenland het asielrecht dus niet zomaar kan opschorten. Dat was net het probleem van Joodse vluchtelingen in de Tweede Wereldoorlog die werden tegengehouden aan bijvoorbeeld de Zwitserse grens of het schip St. Louis met gevluchte Joden dat wekenlang ronddobberde tussen Canada, de Verenigde Staten en Cuba.
Dus als iemand die door de beslissing van de Griekse overheid getroffen wordt naar het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg stapt, wint die naar alle waarschijnlijkheid de zaak?
Hruschka: Dat denk ik wel.
De Europese Commissie vraagt intussen aan Griekenland om haar nationale wetgeving aan te passen aan de Europese regels. Zal dat een einde maken aan situaties zoals we die vandaag zien?
Hruschka: De Europese regels, waaronder de bepalingen in de Dublinrichtlijnen en de Schengen Grenscode, zijn inderdaad duidelijk. Maar de Europese Commissie vraagt al sinds 2007 aan Griekenland om zijn asielwetgeving aan te passen aan de Europese normen. Hier en daar heeft Athene wel wat aanpassingen doorgevoerd, maar in de praktijk is er eigenlijk maar weinig veranderd. Ik twijfel er sterk aan dat de huidige Griekse regering ditmaal wel op de vraag van de Commissie zal ingaan, zeker zolang het probleem op de Griekse eilanden in de Egeïsche zee onopgelost blijft.
Als de Griekse regering zulke aanpassingen niet doorvoert, kan de Europese Commissie wel een inbreukprocedure opstarten.
Hruschka: Dat is inderdaad geen ondenkbare piste. Probleem is dat die procedure tot geldboetes kan leiden die de reeds gespannen relaties tussen Brussel en Athene nog verder op de spits zullen drijven.
De voorzitters van de Europese instellingen, waaronder Ursula von der Leyen en Charles Michel, brachten eerder deze week een bezoek aan Griekenland. Daarbij benadrukten ze dat ze Griekenland ontegensprekelijk steunen.
Hruschka: Ursula von der Leyen beseft dat Griekenland het probleem niet op eigen houtje kan oplossen en wil duidelijk maken dat de huidige situatie een Europese aanpak vereist. Daarmee wil ze lidstaten oproepen om het Europees Ondersteuningsbureau voor Asielzaken of Frontex te helpen. Maar de Europese leiders hebben bij hun bezoek nooit gezegd dat ze Griekenland steunen in de beslissing om de grenzen te sluiten en geen asielaanvragen meer toe te laten.
In welke mate moeten Europese lidstaten Griekenland te hulp schieten?
Hruschka: Het Europees Hof van Justitie in Luxemburg heeft in 2017 twee bindende uitspraken gedaan die er kortweg op neerkomen dat Europese solidariteit met een lidstaat in nood verplicht is. In dit geval moeten de andere Europese lidstaten Griekenland eigenlijk te hulp schieten. Natuurlijk is het de vraag wat die solidariteit precies betekent. Dat kan in verschillende vormen: een spreidingsplan, administratieve ondersteuning of financiële hulp.
Momenteel buigen de Europese lidstaten zich over een spreidingsmechanisme voor niet-begeleide minderjarigen. Hebben zij vanuit juridisch oogpunt voorrang op volwassenen?
Hruschka: Volgens het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en het Verdrag inzake de Rechten van het Kind hebben niet-volwassen de prioriteit voor een betere behandeling. Maar er speelt natuurlijk ook een politieke component mee. Zeker de conservatieve christelijke strekking in de Europese Unie is gemakkelijker te overtuigen als het gaat over kinderen dan over volwassenen.
Wat kunnen de Europese Unie en de lidstaten vanuit politiek oogpunt leren uit de huidige crisis?
Hruschka: Dat ze beter geen juridisch onverantwoorde politieke akkoorden afsluiten met landen zoals Turkije waar ze vervolgens helemaal afhankelijk van worden. Eigenlijk was het al vanaf het begin duidelijk dat Turks president Recep Tayyip Erdogan de overeenkomst tegen de Europese Unie zou kunnen gebruiken en dat de Europese Unie politiek gezien eigenlijk helemaal niet klaar was voor de beloften – zoals visaliberalisering of de doorstart van de toetredingsgesprekken – die ze in de Turkijedeal had gemaakt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
