Ook in 2025 zal migratie hoog op de Europese agenda staan. ‘Radicaal-rechtse regeringen doen er alles aan om hun bevolking bang te maken voor migratie, maar laten tegelijk recordaantallen arbeidsmigranten binnen.’
De meest voor de hand liggende prioriteit van de nieuwe Commissie-Von der Leyen is het Europese Pact voor Asiel en Migratie. Dat pact trad sinds 11 juni 2024 in werking, maar zal pas op 11 juni 2026 van toepassing zijn. Het komende anderhalf jaar hebben lidstaten nodig om de werking ervan voor te bereiden.
Het nieuwe Europese migratiepact moet de focus van het migratiebeleid naar de buitengrenzen verleggen. Migranten die irregulier naar Europa reizen, moeten een snelle asielprocedure krijgen aan de buitengrenzen van de Unie. Wie geen asiel krijgt, moet sneller worden teruggestuurd. Maar om het pact te doen werken, zijn er enorme investeringen nodig, waarschuwt Florian Trauner, migratie-expert en decaan van de Brussels School of Governance (VUB). ‘Je hebt rechters, tolken en ambtenaren nodig. Er is infrastructuur nodig om al die migranten op te vangen terwijl hun procedure loopt. Het is maar de vraag of alle lidstaten daarin zullen slagen.’
Nog belangrijker is de vraag of alle Europese lidstaten er wel in wíllen slagen. Er is in heel wat lidstaten weliswaar goodwill om het nieuwe plan te doen werken (de Belgische staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor (CD&V) toont zich een believer), maar tegelijk zijn veel landen sceptisch. ‘De Poolse regering heeft al min of meer gezegd dat ze enkel die delen van het pact zal implementeren die haar bevallen’, zegt Dominika Pszczółkowska, onderzoeker bij het Centre of Migration Research aan de Universiteit van Warschau. ‘Ook landen als Italië, Nederland en Hongarije zijn niet bepaald enthousiast om dit pact uit te voeren.’
Meer arbeidsmigratie
Er zit een opmerkelijke paradox in het Europese migratiedebat. Aan de ene kant hebben lidstaten – vooral die met radicaal-rechtse regeringen zoals Italië of Hongarije – de mond vol over extra restricties. Italië heeft zijn wetten verstrengd en geïnvesteerd in detentiecentra, ook buiten de grenzen. Polen en Hongarije hebben het recht op asiel de facto afgeschaft. Ook de Europese Commissie werkt aan een wet die het strafbaar zou kunnen maken om migranten te helpen, zelfs als het om humanitaire redenen gaat.
De Europese Commissie werkt aan een wet die het strafbaar zou kunnen maken om migranten te helpen, zelfs als het om humanitaire redenen gaat.
Maar tegelijk staat de arbeidsmarkt in heel wat EU-staten onder hoge druk, en worden arbeidsmigranten verwelkomd. Dat gebeurt niet alleen in de ‘traditionele’ immigratielanden, maar ook in landen die voorheen vooral emigratie kenden. Dat contrast is nergens duidelijker dan in Polen, stelt Dominika Pszczółkowska. ‘Polen is tegenwoordig een immigratieland. Wij hebben een van de slechtste demografieën ter wereld, en dus kunnen onze landbouw, gezondheidszorg en bouwsector niet zonder migranten. Dit is de grote hypocrisie van radicaal-rechtse regeringen: ze doen er alles aan om hun bevolking bang te maken voor migratie, maar laten tegelijk recordaantallen arbeidsmigranten binnen.’
Regularisering
In Polen is ondertussen al 7 procent van de beroepsbevolking van buitenlandse origine. Naast Oekraïners en Belarussen rekruteren Poolse bedrijven ook in landen als Nepal, Vietnam of Bangladesh. Ook Hongaarse bedrijven rekruteren nu al actief in Zuidoost-Aziatische landen. ‘Dat soort rekruteringssystemen zal de komende jaren alleen maar toenemen’, voorspelt. Pszczółkowska.
In Polen is al 7 procent van de beroepsbevolking van buitenlandse origine.
Die zoektocht naar extra arbeidskrachten zie je in de meeste Europese lidstaten. In juli 2023 kondigde de Italiaanse premier Giorgia Meloni aan dat haar land tegen 2025 maar liefst 452.000 werkvisa wil uitdelen aan migranten van buiten de Europese Unie. De Spaanse premier Pedro Sanchez tekende in augustus een akkoord om de komende jaren 250.000 Afrikaanse migranten in de Spaanse arbeidsmarkt te integreren. ‘In de praktijk gaat het om een regularisering’, zegt Carmen Gonzalez Enriquez, senior analyst bij het Spaanse Real Instituto Elcano. ‘Het is een manier om migranten die al in Spanje of Italië werken uit de informele tewerkstelling te halen.’
Loodgieters uit Afrika
Een nog ander denkspoor is die reguliere arbeidsmigratie zelf in handen te nemen. ‘Een van de grote problemen met het Europese migratiebeleid is dat veel migranten die irregulier naar Europa reizen nauwelijks enige vorm van opleiding hebben gekregen’, zegt Carmen Gonzalez Enriquez. ‘Het is vaak moeilijk om ze te integreren in onze arbeidsmarkt, terwijl Europese bedrijven schreeuwen om werknemers. Alleen zijn er in veel Afrikaanse landen doorgaans geen geschikte opleidingen beschikbaar.’
En dus zou de Europese Commissie die opleidingen net zo goed zelf kunnen organiseren. Europese landen die pakweg loodgieters te kort hebben op de eigen arbeidsmarkt zouden die loodgieters kunnen opleiden in Afrikaanse landen met een jonge bevolking. Na hun opleiding kunnen die loodgieters dan makkelijker aan de bak in EU-landen. Zulke Europese investeringen kunnen dienen als pasmunt in onderhandelingen met Afrikaanse landen om terugkeerakkoorden te sluiten. Die akkoorden, waarbij landen beloven om uitgeprocedeerde landgenoten terug te nemen, zijn bijzonder onpopulair bij de plaatselijke bevolking.
Europese investeringen in opleidingen kunnen dienen als pasmunt in onderhandelingen met Afrikaanse landen om terugkeerakkoorden te sluiten.
Afrikaanse regeringen zijn doorgaans enkel bereid om hun uitgeprocedeerde landgenoten terug te nemen als ze in ruil daarvoor legale migratiekanalen kunnen aanbieden aan hun bevolking.
Een bijkomende uitdaging is dat arbeidsmigratie bij uitstek een domein is van de lidstaten. ‘Een EU-commissaris kan de Belgische premier niet opleggen dat hij pakweg 2000 Marokkanen moet integreren in de Belgische arbeidsmarkt’, zegt Trauner. Het is momenteel dus niet mogelijk om de Europese blue card te laten concurreren met de Amerikaanse green card, de werkvergunning die wereldwijd een vrijwel mythische status heeft.
Sowieso kan Europa Afrika niet blijven negeren, vindt Gonzalez Enriquez. ‘We hebben meer directe investeringen, meer handelsrelaties en minder heffingen nodig. Een Europees migratiebeleid kan alleen werken als Europese en Afrikaanse landen hun banden uitbouwen.’
