‘Migratie staat tegenwoordig totaal los van wie er ook aan de macht is,’ zegt de Italiaanse onderzoeker Eugenio Cusumano.
Tijdens de verkiezingscampagne beloofde de radicaal-rechtste Italiaanse premier Giorgia Meloni zeeblokkades tegen migrantenboten. Maar nog nooit kwamen er zo veel migranten aan in Italië als in de eerste drie maanden van 2023: maar liefst 27.000. Vooral het eiland Lampedusa, op nauwelijks 130 kilometer van de Tunesische kust, krijgt met recordaantallen te maken.
Eugenio Cusumano, professor politieke wetenschappen aan de universiteit van Messina, doet onderzoek naar de migratiecrisis. ‘Tunesië is op dit moment niet veilig voor migranten. De nationalistische president Kais Saied is een gewelddadige kruistocht begonnen tegen zwarte migranten’, legt Cusumano uit. ‘Ze zouden een bedreiging vormen voor de Arabische en islamitische identiteit. Daarnaast maken ook veel Tunesiërs zich zorgen over de politieke en economische situatie in hun land. Daarom vertrekken ze in veel grotere aantallen dan voorheen.’
Kan Italië de toestroom aan?
Eugenio Cusumano: De situatie is nog niet zo moeilijk als op het hoogtepunt van de Europese vluchtelingencrisis, tussen 2014 en 2016, maar het gaat wel die kant uit. We verwachten ook dat de aantallen zullen blijven stijgen, zeker in de zomermaanden.
Wat kan de regering van Giorgia Meloni hiertegen beginnen?
Cusumano: Meloni probeert de crisis te europeaniseren, zoals elke voorgaande Italiaanse regering dat ook heeft geprobeerd, zonder succes. En ook deze keer valt er weinig solidariteit van andere Europese landen te verwachten. De Italiaanse regering oefent ook druk uit op de Tunesische regering om een lening van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) te aanvaarden. Maar de Tunesische president is volstrekt onvoorspelbaar, dus Meloni beschikt over weinig hefbomen.
Het Dublin-verdrag is onhoudbaar voor landen zoals Italië of Griekenland.
Italië heeft de noodtoestand uitgeroepen voor een periode van zes maanden.
Cusumano: In de praktijk zal dat weinig verschil maken. De noodtoestand is vooral een symbolische maatregel om te laten zien dat de regering de zaak ernstig neemt, en een soort verontschuldiging richting de eigen kiezers. Meloni is verkozen met de belofte dat ze de illegale migratie zou doen dalen, maar ze wordt nu het slachtoffer van haar eigen antimigrantenretoriek. Op dit moment lijken haar kiezers daar nog niet heel zwaar aan te tillen, maar de vraag is hoelang nog.
Meloni beloofde tijdens haar campagne zelfs migrantenboten op zee te zullen tegenhouden.
Cusumano: Totaal onrealistisch. Ze bleef ook maar herhalen dat de illegale migratie de schuld was van vorige regeringen. Maar vandaag zien we dat migratie totaal losstaat van wie er ook aan de macht is. Migratie heeft alles te maken met pushfactoren, en niets met pullfactoren zoals ngo’s-reddingsoperaties of een laks migratiebeleid.
Is de Italiaanse roep om Europese solidariteit gerechtvaardigd, gegeven dat veel migranten niet in Italië worden geregistreerd, er geen asiel aanvragen, en doorreizen naar Noord-Europa?
Cusumano: Italië is het land van aankomst voor veel migranten, maar de meesten willen er inderdaad niet blijven. Ze willen doorreizen naar het Verenigd Koninkrijk of Noord-Europese landen, waar ze familie en economische kansen hebben. Ze in Italië houden tegen hun wil, zoals de Europese Dublin-regels verlangen, is heel problematisch op het vlak van mensenrechten. Kun je iemand dwingen vingerafdrukken te geven, zich te laten registreren en asiel aan te vragen? Noord-Europese landen zijn inderdaad gefrustreerd door de Italiaanse onwil om mee te werken aan het beperken van die zogenaamde secundaire bewegingen, maar het Dublin-verdrag is onhoudbaar voor landen zoals Italië of Griekenland. Je hebt in Italië ook niet van die gigantische detentiekampen voor asielzoekers zoals in Griekenland. Dat maakt het systeem humaner, maar het betekent ook dat het moeilijk is om te verhinderen dat deze mensen vertrekken.
Meloni hanteert een harde antimigrantenretoriek, maar ze lijkt minder driest dan voormalig minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini. Hij verbood reddingsschepen van ngo’s om aan te meren.
Cusumano: Meloni heeft geleerd van Salvini’s fouten. In weerwil van haar oorlogsretoriek tegenover ngo’s beseft ze dat de frontale confrontatie met en het criminaliseren van ngo-reddingswerkers averechts werkt: er ontstaat enorme controverse in binnen- en buitenland, en die ngo’s krijgen een ontzettende boost qua financiering en populariteit. Ook heeft Meloni haar beleid noodgedwongen bijgestuurd na de scheepsramp bij Crotone in februari. Tot dan deed haar regering alles om mensen op zee vooral niet te gaan redden. De Italiaanse kustwacht werd alleen nog uitgestuurd als een migrantenboot echt op het punt stond te zinken – de werkwijze van de meeste Europese kustwachten, trouwens. Sinds Crotone en de ophef daarover in de Italiaanse publieke opinie gaat de Italiaanse kustwacht weer wat proactiever te werk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
