Loopgravenoorlog tussen Charles Michel en Ursula von der Leyen beschadigt Europese Unie

De voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en de baas van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen voeren een absurde loopgravenoorlog die de Europese Unie beschadigt.

Dikwijls verraden kleine, stekelige opmerkingen dat er iets mis is. Charles Michel, de president van Europese Raad, kan dat redelijk goed, iemand treiteren. Dat ondervond de chef van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen onlangs toen het gemeenschappelijke gesprek met de Britse eerste minister Boris Johnson georganiseerd moest worden.

De EU-commissie leidt de Brexit-gesprekken, het lag dus voor de hand dat von der Leyen de uitnodigingen voor de videoconferentie verstuurt. Dat hinderde Charles Michel echter niet om de rol van regisseur op te eisen. Aanvankelijk liet hij zijn woordvoerder op Twitter de afspraak aankondigen en eiste hij de succesvolle organisatie voor zichzelf op. Toch hadden von der Leyens ambtenaren praktisch alles al ingepland.

Later verstuurden de mensen van Michel blijkbaar ook nog de aanmeldgegevens voor de videoconferentie. Na een interventie uit het commissiehoofdkwartier werd de uitnodiging nog een keer verstuurd – deze keer door de gastvrouw.

Dat kleuterachtig gekibbel rond de videoconferentie met Johnson is slechts het jongste akkevietje tussen twee politici die zich – met Europa in haar grootste crisis ooit – eigenlijk als bondgenoten zouden moeten opstellen. Idealiter vormen de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie een sterk team.

Von der Leyen en haar dertigduizend medewerkers hebben de knowhow, Michel heeft het oor van de staats- en regeringschefs. Ook persoonlijk kunnen ze elkaar goed aanvullen. Zij beschikt over een snelle verbinding met de kanselarij in Berlijn, hij heeft als vroegere Belgische premier een speciale band met de Franse president Emmanuel Macron.

Voeg daarbij biografische parallellen. Von der Leyen en Michel staan allebei sinds een goed half jaar op post, allebei hebben ze hun post uiteindelijk aan Macron te danken. De twee zijn geboren en getogen in een politieke omgeving: de vader van Ursula von der Leyen was minister-president van de deelstaat Niedersachsen, de vader van Michel was minister van Buitenlandse Zaken. Beide vaders werkten ook nog in de Europese Commissie.

Mislukking

Maar het loopt niet zo harmonieus tussen beide Brusselse toppolitici. De commissie ervaart ‘de PEC’, zoals men Michel noemt (‘President of the European Council’), ondertussen als een storend element. Michel van zijn kant ziet vol wantrouwen hoe von der Leyen grote delen van de Brusselse scène voor zich opeist, gaande van de buitenlandse tot de economische politiek.

Zelfs bij de onderhandelingen over de heropbouw van de EU, het centrale project waarmee de commissie de economische gevolgen van de coronacrisis het hoofd wil bieden, staan ze elkaar in de weg. Vooraleer von der Leyen haar plan op 27 mei presenteerde, had ze meerdere keren met alle staats- en regeringschefs getelefoneerd. In feite is dat de job van Michel. Over de details van haar heropbouwplan lichtte ze Michel en haar commissarissen nauwelijks in. Hij kan niet anders dan haar plannen aanprijzen, waarbij ze hem ook nog eens streng op de vingers kijkt.

Michel doet inderdaad moeite om het project met succes te laten uitvoeren. Een mislukking kunnen de EU-leden, nu ze zo onder de crisis hebben geleden, niet aanvaarden. Macron en Merkel steunen de beginselen van het plan-von der Leyen en hebben al gelijkaardige ideeën voorgesteld.

Berlijn kijkt sceptisch naar Michel

In Berlijn kijkt men eerder sceptisch naar Michel sinds hij in februari een eerste poging ondernam om de staats- en regeringschefs de Europese meerjarenbegroting te laten goedkeuren. Het beviel de Bondsregering allerminst dat Michel het mechanisme van de rechtsstaat, dat voor de eerste keer geformuleerd was, ontmantelde vooraleer de onderhandelingen goed en wel begonnen waren.

Duitsland wil bereiken dat de commissie in de toekomst EU-geld kan inhouden voor landen zoals Hongarije of Polen, die zich niet aan de principes van de rechtsstaat houden. Michel legde de hordes voor een dergelijk besluit echter zo hoog, dat het voorstel nauwelijks nog realiseerbaar was.

Michel en von der Leyen hadden een moeilijke start in hun ambt. Von der Leyen haalde nauwelijks voldoende stemmen en sloeg geen goed figuur in het begin van de coronacrisis. En op zijn beurt ontbreekt het Michel aan een duidelijke lijn. Wanneer Von der Leyen naar de Afrikaanse Unie vliegt, dan doet Michel dat ook. Vervolgens loopt hij in Ankara de Europese hoofddiplomaat Josep Borrell in de weg. Onlangs nam zijn kabinetschef ontslag, een centrale medewerker aan wiens loyauteit niet getwijfeld kan worden: François Roux had al voor Michels vader gewerkt.

Erdogan

Beide politici hopen strategisch voordeel te verwerven wanneer ze de tegenpartij in het ongewisse laten over hun plannen. Dat wordt uitgerekend duidelijk op het terrein waar je de stemmen op elkaar moet afstemmen – in de buitenlandse politiek.

Begin maart vlogen Michel en von der Leyen naar Orestiada, een kleine stad aan de Grieks-Turkse grens. Enkele dagen daarvoor had de Turkse president Recep Tayyip Erdogan verklaard dat de grens naar de EU open was voor vluchtelingen. Met het bezoek wou Michel tonen dat de EU zich niet laat chanteren. Von der Leyen vloog gelijk mee.

Pas tegen het einde van de reis, ondertussen waren ze op de volgende halte in Bulgarije, kreeg de bazin van de commissie te horen dat Michel de volgende dag nog een veel belangrijkere afspraak had gepland: een bezoek bij Erdogan. Michel had er von der Leyen niks over verteld, hoewel ze die dag urenlang in dezelfde chartervlucht zaten. Hij had blijkbaar schrik dat zijn collega hem de show in Ankara zou stelen.

© Der Spiegel, vertaling: Wim Vermeylen