Liz Truss stapt op: ‘De revolutie heeft haar eigen kinderen opgegeten’

Liz Truss stapt op als Britse premier. Dat kondigde ze donderdagmiddag aan voor haar ambtswoning in Londen. Haar opvolger wacht ongetwijfeld hetzelfde lot, zegt de Nederlandse VK-kenner Joshua Livestro.

Na anderhalve maand premierschap gooit de Britse premier Liz Truss de handdoek in de ring. Tegen volgende week moeten de Britse parlementsleden een opvolger gevonden hebben. Maar of daarmee een einde komt aan de politieke en economische chaos in het land is verre van zeker, meent Joshua Livestro. De Nederlandse publicist woont in het Verenigd Koninkrijk en was ooit lid van de Conservatieve Partij. ‘Haar afscheid was onvermijdelijk, haar premierschap tragisch’, zegt hij.

Hoe is het zo snel zover kunnen komen?

Joshua Livestro: Eerst en vooral was er de volstrekt rampzalige minibegroting die totaal niet strookte met de precaire situatie waarin het Verenigd Koninkrijk zich bevindt. Verder had Truss nauwelijks een mandaat binnen de partij. Tijdens de voorzittersverkiezingen kon ze niet eens de meerderheid van de parlementsleden achter zich scharen. Truss’ voorganger Boris Johnson kon zo lang in het zadel blijven dankzij zijn grote verkiezingsoverwinning van 2019 – en zelfs dat volstond uiteindelijk niet. Bij Truss was de vraag niet of ze zou opstappen, maar wel wanneer.

De Conservatieve Partij is tot op het bot verdeeld. Wat betekent dat voor de volgende premier?

Livestro: Weinig goeds. In de partij is er nauwelijks nog enige bereidheid om compromissen te sluiten. Met de huidige meerderheid van de Conservatieve Partij in het parlement volstaan veertig tegenstanders om de nieuwe premier het regeren onmogelijk te maken . En die tegenstanders zullen er zijn, want de volgende premier zal snel aartsmoeilijke beslissingen moeten nemen. Wie het ook wordt, na enkele dagen zal ook Truss’ opvolger in de problemen komen. Eigenlijk kan die beter nieuwe verkiezingen uitschrijven over een half jaar. Met wat geluk keert de rust een beetje terug en krijgt hij of zij ondertussen nog iets voor mekaar. Al geloof ik daar niet in.

Uit sommige peilingen blijkt dat de Conservatieve Partij nauwelijks zetels zou overhouden als er nu verkiezingen zouden zijn.

Livestro: Er zijn eigenlijk geen andere opties. De Conservatieve Partij heeft een oppositiekuur nodig. De wederopbouw van de partij kan makkelijk vijftien jaar in beslag nemen. Bij de pakweg honderd meest invloedrijke parlementsleden zijn er nauwelijks mensen geschikt voor een regeringsfunctie. Zij zouden bij ons nooit in aanmerking komen voor zo’n verantwoordelijke positie. Er is gewoonweg niemand meer. Dat weten de kiezers. Truss heeft hen de afgelopen weken hard in de portemonnee getroffen, en dat zullen ze niet snel vergeten. Als de Conservatieve Partij bij de volgende verkiezingen meer dan 160 van de 650 zetels kan behalen, zou dat een regelrecht succes zijn. De revolutie heeft haar eigen kinderen opgegeten.

Welke revolutie?

Livestro: De Brexit. De Europese Unie vormde als het ware het membraan dat de partij bij elkaar hield. De centrumpolitici voerden beleid, terwijl de brexiteers ruimte kregen om tegen Brussel te protesteren. Maar zodra de Brexit een feit was, viel de partij uit elkaar in strekkingen die onverzoenbaar bleken. Daarbovenop komt het Britse kiessysteem van first past the post: het meerderheidsstelsel. Door de uitstap uit de Europese Unie moet het land zijn economisch en buitenlands beleid helemaal opnieuw formuleren. Net zoals zijn constitutionele werking, want in zo’n context is het niet gezond dat één partij alle beslissingen kan nemen. Het landsbelang dreigt dan vaak minder belangrijk te worden dan het partijbelang – in dit geval van de Conservatieve Partij.