Let’s bugger on: het leven na de brexit volgens schrijver Benno Barnard

Hoe gaat het nu echt met Engeland na de brexit? In elk geval beter dan de Vlaamse kranten u laten geloven, vindt schrijver Benno Barnard, die sinds 2015 in East-Sussex woont. ‘De brexit betekende dat er tenminste een land was dat de overwinning op Napoleon nog erkende.’

Ik ben een sociaaldemocraat van de volksverheffing. Die vorm van socialisme is na 1960 geleidelijk vernietigd en vervangen door uitwassen: het neomarxisme, het socialisme van de overbodige cervix en het onbeschaafd spreken als vorm van solidariteit met de lagere klassen. Hieronder enkele Britse voorbeelden.

Nadat het Soevereine Volk geweigerd had voor de correcte uitslag te zorgen, organiseerden de bolsjewieken onder aanvoering van het licht krankzinnige parlementslid Lloyd Russell-Moyle een demonstratie op Westminster Bridge, met als strijdkreet ‘Love Socialism Hate Brexit’.

Op het recente congres van Labour verklaarde partijvoorzitter Keir Starmer dat je om vrouw te zijn geen baarmoederhals nodig had. Starmer is, anders dan zijn voorganger Jeremy Corbyn, een fatsoenlijk man, die onder druk staat van de extremisten in zijn partij, tot welke factie ook de grofgebekten behoren.

Angela Rayner, die het vicevoorzitterschap van de arbeiderspartij bekleedt, maakte de eerste minister onlangs voor ’tuig’ ( scum) uit. Dat is weinig verbazingwekkend als je weet dat bij congressen van de Conservatieven activisten aan de ingang naar tory’s staan te spugen en schelden, waarbij ’tory scum’ een populaire kreet is.

Ziehier het postmoderne Engelse socialisme.

De doorsnee Britse arbeider wil onbekommerd patriottisch zijn en heeft schijt aan mensen die maar niet kunnen beslissen tot welk geslacht ze behoren. Dat laatste ongetwijfeld ten onrechte, maar Labour is zo dom bij gebrek aan revolutie al dergelijke kwesties te omknellen en zijn traditionele electoraat te beschuldigen van racisme en transfobie. Deze betreurenswaardige opvatting van de sociaaldemocratie verzekert de Conservatieve Partij van vele jaren ongestoorde machtsuitoefening.

Ook op die partij valt veel aan te merken. Zo vind ik dat de tory’s de culturele aspecten van het conservatisme danig verwaarlozen. Je vraagt je af waar de huidige John Betjeman is, die de architectonische erfenis van de victorianen met zijn leven verdedigde, waar de hedendaagse Philip Larkin, die Margaret Thatcher zo gek kreeg dat ze weleens een vers las.

Op Vlaamse krantenredacties lezen ze The Guardian en denken ze bijgevolg dat de classicus Boris Johnson een Britse Donald Trump is. Maar de eerste heeft meer boeken geschreven dan de laatste heeft gelezen. De geestigheid van de Britse premier ademt Eton en Oxford, iets dat Continentalen niet goed kunnen bevatten. Wonderbaarlijk lijkt het dat de arbeidersklasse hem graag mag, maar de arbeidersklasse kan traditioneel ook goed overweg met de adel. Je kunt Johnson op allerlei punten bekritiseren, hij laat zich bijvoorbeeld niet storen door zoiets onpraktisch als onkreukbaarheid, maar hij doet het beter dan zijn voorgangster Theresa May, onder meer door het electoraat van Jan met de pet een gevoel van eigenwaarde terug te geven (de pet als dusdanig is in deze tijd meer iets voor landjonkers). Jeremy Corbyn daarentegen begreep niets van arbeiders.

Ik keer nog even terug naar de dagen voorafgaande aan de brexit, toen iedereen de eigen zeepkist beklom.

De loodgieter kwam en wees erop dat het door mijn vrouw gewenste stopcontact in de badkamer wettelijk verboden was. Wat wilde ik ook, allemaal het gevolg van de onuitstaanbare bemoeizucht van Brussel, evenals de gaten in het wegdek en het slechte humeur van zijn vrouw. In ernst, dat stopcontactverbod was de schuld van Europa.

Ik heb het opgezocht: het is een Engelse wet, die met de EU niets te maken heeft.

Mijn zoon had op zijn universiteit geen loodgieter besteld, maar wel de Conservatieve politicus Jacob Rees-Mogg, voor een lezing over de brexit. De beminnelijke antiquiteit vertelde over een boer in Noord-Somerset, zijn kiesdistrict. Er was in december een koe gestorven; boeren moeten dan een formulier bezorgen aan het ministerie van Landbouw, afdeling boviene tragedies. Hij deed dat, maar de brief verdwaalde in de kerstpost en arriveerde pas in januari. De boer kreeg een boete van honderden ponden. Hij deed zijn beklag bij zijn MP, Rees-Mogg dus, die de zaak aankaartte bij de bevoegde dienst. ‘Die boer heeft gelijk’, sprak een onkreukbare functionaris. ‘Maar ik moet die boetes opleggen van de EU.’

Die boetes kunnen dus niet meer opgelegd worden. Het leven in dit drijvende koninkrijk gaat verder. Kunsten en wetenschappen bloeien, al verschijnen er nu romans over jonge mensen in het dystopische Engeland van na de brexit, een oord waar je amper te eten hebt, geen druppel benzine vindt en omringd wordt door witte kapitalistische mannen die de vernietiging van de planeet nastreven – romans zoals het even amusante als idiote Perfidious Albion van Sam Byers.

Maar de meeste mensen – ook Vertrekkers – willen er niets meer over horen. Let’s bugger on, zoals de oude Winston zei. Alleen uit de bubbel geheten Londen ontsnapt nog gebakken lucht. Daar heerst een bepaalde eenvormigheid van denken onder de beter gesitueerden, die menen dat het neoliberale consortium van banken en verzekeringsmaatschappijen in Brussel een vorm van socialisme praktiseert. In werkelijkheid is de EU het denken van Guy Verhofstadt, maar dan uitvergroot tot statenbond, met zekere moraliserende trekjes voor zover die de handel niet schaden en mogelijk zelfs stimuleren (zwarte mensen zijn commercieel opnieuw interessant, net als in de dagen van de slavenhandel).

Wat de concrete gevolgen van de brexit op de lange termijn zijn, weet niemand, ondanks het ach en wee dat uit de Londense City en modieuze romans opstijgt. Voor de resterende Blijvers geldt dit onwrikbare geloofsartikel: de EU valt samen met de Europese beschaving en wie dat betwijfelt, wie voor de brexit heeft gestemd, is een racist, waarmee in Londen een tory wordt bedoeld. Helaas zijn de meeste moderne tory’s arbeiders.

De Franse geograaf Christophe Guilluy verklaarde in een interview: ‘Scepsis over de EU wordt geduid als een gebrek aan beschaving, de roep om een immigratiestop zou een aanwijzing zijn dat de donkerste dagen uit onze geschiedenis herleven. Terwijl deze kiezers alleen maar vaststellen dat zij er op achteruit zijn gegaan met open grenzen, en dat zij geen minderheid willen worden in hun eigen omgeving. Met xenofobie heeft dat niets te maken.’

Een analyse zo scherp dat je je polsen ermee kunt openen. Guilluy is net als ik een ouwe linkse.

Is het dan geen bewezen feit dat die brexit gewoon slecht is, economisch maar ook moreel?

Ik geef toe dat de huidige toestand ingewikkeld en zorgwekkend is, maar nee, dat is helemaal geen bewezen feit. De economie lijdt wel degelijk onder de gevolgen van de uittreding, de jongste verwachting is dat het bnp er met 4 procent op achteruitgaat. Maar de voorspellende waarde van de economische wetenschap is vrijwel nihil: de kapitalistische economie is een kwestie van schommelingen in het humeur van aandeelhouders en het rollen van dobbelstenen, zoals gesymboliseerd door het monopolyspel.

Het Verenigd Koninkrijk is nog altijd de vijfde of zesde economie ter wereld, het is een atoommacht met een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad, het moederland van het Gemenebest en zijn taal is alomtegenwoordig – het is Denemarken niet.

Hier in East-Sussex heb ik gelukkig nog nooit een leeg winkelrek gezien. Ik heb een keer vijf minuten moeten wachten voor ik kon tanken. Er zullen zich nog wel meer problemen voordoen met vrachtwagenchauffeurs, met verplegend personeel en in enkele andere sectoren. Ongetwijfeld zullen die worden opgelost, ongetwijfeld zullen er weer andere, economische voordelen blijken te zijn verbonden met de uittreding, dankzij nauwere samenwerking met het Gemenebest bijvoorbeeld. Of niet. We zullen wel zien, de bedoeling van de bovenlip is dat die het omgekeerde fundament van de onderlip vormt.

Ondertussen verbaas ik me over de merkwaardige bevooroordeeldheid van de continentale pers, die zelfverzekerd verklaart dat wij als gevolg van de brexit bezig zijn in de Noordzee weg te zinken. ‘Brexit’ is een magisch woord geworden: je moet het gebruiken zodra het over Groot-Brittannië gaat, in de hoop dat het die rampspoedige realiteit ook bewerkstelligt, net zoals je blanke of neger niet meer mag gebruiken. (Nieuw is het verschijnsel niet, in 1793 verboden de Jakobijnen dimanche). Mij dunkt dat er in de EU een zure en benepen afkeer van de Britse zelfstandigheid bestaat, vermengd met angst dat de Europese democratie ooit, tezamen met de eigenaardigheden van de afzonderlijke Continentale volkeren, in de vleespotten zal worden gesmoord.

Misschien – ik ben geen waarzegger – is de EU wel slecht… In elk geval ben ik van mening dat de Superstaat bezig is een generatie van vage, matig Engels sprekende kosmopolieten te vormen, die vooruit en achteruit tegelijk vluchten: zij minachten elke culturele identiteit, die als een lijkeneter wordt gezien, maar kruipen op hun knieën naar het nieuwe altaar van raciale en seksuele identiteit.

Wat de morele kant van de zaak betreft: ik stel voor dat de jeunesse dorée eens een kritische blik werpt op het verenigde Europa, die koene verdediger van onze ethische erfenis… Dit geromantiseerde Europa accepteert dat de Spaanse politie Catalaanse burgers het ziekenhuis in slaat, het is de verkeerde pastoor om te preken.

Onloochenbaar heeft het Britse volk de messen leren slijpen tijdens de debatten over de brexit en tegenwoordig is het gangbaar om elkaar als schooljongens uit te schelden en bij het uitgescholden worden te gaan stampvoeten. Het verschijnsel gaat gepaard met de afbrokkeling van ouderwetse omgangsvormen. Als niet-Europeaan of niet-heteroseksueel ben je heel wat beter af dan een half leven geleden, anderzijds is asociaal gedrag zijn eigen pandemie geworden. Er was vroeger een soort algemene ‘ethische’ christelijkheid (lees Somerset Maughams Of Human Bondage), er was een via de pet uitgedrukt zelfbesef van de arbeidersklasse – maar dat is goeddeels weg. In mijn dorp merk ik daar niets van, maar in de steden is de agressie ziekelijk, met het messentrekken als extreemste vorm. Ik ben dol op de Engelsen, maar volgens mijn opvatting van het strafrecht moet naar schatting de halve bevolking worden opgehangen.

Hoe vaak kookt het openbare debat niet over! Angela Rayner noemt Boris Johnson ’tuig’ en wordt door haar partij niet berispt, een transgenderactivist verklaart op Twitter in een kamer met Hitler en een feministe de feministe te zullen vermoorden – enfin, scrabbelen is gezelliger dan Twitter en de kranten. En al weet ik niet precies hoe deze vaten communiceren, de scheldpartijen hebben beslist te maken met het politieke bloedvergieten. Eerst werd parlementslid Jo Cox vermoord door een fascist, vervolgens, heel recent, haar collega David Amess door een moslimextremist. Als je leden van een andere partij voor tuig mag uitmaken, moet je niet verbaasd zijn wanneer iemand een mes pakt, gedreven door welk motief dan ook.

Met deze immorele rotzooi gepaard gaat de verheviging van de ‘culture wars’. Nu ik dit schrijf, dringt het opeens tot me door dat het halfbelezen janhagel zich daar met des te meer geestdrift aan overgeeft nu het debat over de brexit grotendeels is uitgedoofd.

Het fenomeen heeft in de Angelsaksische landen krachtige wortels: het geroep over ras, gender of wat dan ook stijgt als het ware in de kathedraal van Ely op, waar Oliver Cromwell in de zeventiende eeuw zang en muziek heeft verboden. De puriteinse traditie is van een verbazingwekkende humorloosheid, des te verbazingwekkender omdat de grappigste humor ter wereld Engels is. Al die gevallen van ‘cancel culture’ en opgelegde hervorming van de taal – om zo de werkelijkheid te veranderen – doen denken aan dat personage uit de televisiekomedie Blackadder, die op een stuk taps toelopend hout zit omdat een stoel te comfortabel is. Tegenwoordig plakken mensen voor hun metafysische overtuiging hun handpalmen met superlijm aan het wegdek vast en worden na een pijnlijke operatie gearresteerd.

Ras, gender, klimaat, Churchill: dat zijn de belangrijkste onderwerpen van de cultuurstrijd.

Winston Churchill koesterde de opvatting dat het blanke ras superieur was. Hij koesterde ook de opvatting dat de democratie superieur was aan het nazisme. Voor het eerste verdient hij geen standbeeld, voor het tweede wel. Het wel-standbeeld bekladden omdat het niet-standbeeld niet bestaat is op z’n zachtst gezegd eigenaardig, zonder deze staatsman heette de EU Groot-Duitsland.

Op de conferentie van Jalta in 1945 – in zekere zin de wieg van de EU – zat Churchill naast Stalin. De volgende keer dat u trivia speelt, moet u uw disgenoten beslist vertellen dat Stalin een groot bewonderaar van Cromwell was.

Veel vrienden gekluisterd aan de Europese landmassa geloven dat wij ‘steeds verder van Europa afdrijven’ – maar weinigen hier ervaren dat zo. Zeker, jongeren klagen dat ze geen Erasmusbeurs meer kunnen krijgen, alsof een jaar lang zuipen in Sevilla of Bologna op kosten van de Europese belastingbetaler een mensenrecht zou zijn.

Wat reizen betreft is de situatie van mijn kindertijd hersteld, geen slechte ontwikkeling, gegeven het wonderbaarlijke karakter van mijn eerste twintig levensjaren. U en ik hebben een paspoort nodig om elkaar te bezoeken. Ikzelf bezit al een paspoort sinds onze vroegste reizen naar Engeland. Ik vond het als romantisch kind een privilege in Harwich – na een lange reis met een taxi, een trein, een nachtboot – een stempel in mijn paspoort te krijgen: het was de ridderslag van de reiziger. Daarop volgde de queeste naar Liverpool Street Station, volbracht aan boord van een onvergetelijke trein met trijpen banken en een ontbijt aangedragen door een als heer opgetuigde Engelse arbeidersjongen die het menu ook in onsterfelijk Nederlands proza voordroeg, met ‘oeworstjes’ als bijzondere delicatesse… Maar deze ongeduldige generatie wil geen reiziger meer zijn, zij wil een citytrip naar Londen maken. Ach, staat u mij toe dat ik u dan vanaf deze uit zee oprijzende machtige kalksteenmassa de woorden uit Shakespeares Cymbeline toeroep:

Britain’s a world

By itself, and we will nothing pay

For wearing our own noses.

Benno Barnard

— Geboren in 1954 in Amsterdam

— Dichter, polemist, vertaler en reisschrijver

— Won verschillende belangrijke prijzen voor zijn werk

— Woonde jarenlang in België, maar verhuisde eind 2015 naar Groot-Brittannië