De Oostenrijkse christendemocraten (ÖVP) starten coalitiegesprekken met de extreemrechtse FPÖ van Herbert Kickl. Politoloog Reinhard Heinisch verwacht dat de omstreden politicus straks ook kanselier wordt.
Maandenlang zag het ernaar uit dat Oostenrijk een regering zou krijgen met christendemocraten (ÖVP), socialisten (SPÖ) en liberalen (NEOS). Die coalitie was de logische omdat, behalve SPÖ en NEOS, ook Karl Nehammer, aftredend bondskanselier en voorzitter van de ÖVP, een samenwerking met de extreemrechtse FPÖ, de winnaar van de verkiezingen, niet zag zitten.
Het liep anders. Onenigheid over de begroting leidde ertoe dat de onderhandelingen het afgelopen weekend werden stopgezet. Formateur en voorzitter Nehammer nam meteen ontslag en liet zich opvolgen door Christian Stocker. Die laatste liet prompt weten dat hij wél met de FPÖ wil onderhandelen.
Volgens Reinhard Heinisch, politoloog aan de Universiteit van Salzburg, betekent dit dat Oostenrijk straks wellicht een regering krijgt met de FPÖ als grootste partij en haar voorman Herbert Kickl als kanselier. ‘Het alternatief zijn nieuwe verkiezingen’, vertelt Heinisch aan Knack. ‘Die zijn niet helemaal uit te sluiten, maar zouden de FPÖ wellicht nog sterker maken. Bij de verkiezingen behaalde de partij 29 procent. Volgens de peilingen is dat nu al 35 procent.’
Is de Europese Unie bestand tegen de opmars van extreemrechts?
Volgens de krant Der Standard zouden ook de onderhandelingen tussen ÖVP en FPÖ nog kunnen mislukken. Als struikelblok wordt het thema Europa genoemd. De ÖVP is pro-Europa, terwijl de FPÖ zeer eurokritisch is.
Reinhard Heinisch: Ik verwacht niet dat het daarop zal vastlopen. Toen de FPÖ in 2000 voor het eerst tot een regering toetrad, heeft de Oostenrijkse president de partij een preambule laten ondertekenen die garandeerde dat ze de Europese waarden zou respecteren. Dat zou ook nu een oplossing kunnen zijn, al zie ik Kickl dat nog niet zo snel doen. Als ik de slaagkansen hoog inschat, is dat omdat die twee partijen op het vlak van binnenlandse politiek veel raakpunten hebben. Dan denk ik vooral aan de financiën. De partijen vinden elkaar in een bedrijfsvriendelijke agenda, met bijvoorbeeld een verlaging van de vennootschapsbelasting. Het probleem hier is dat Oostenrijk met een groot begrotingstekort kampt. Wat de FPÖ daaraan gaat doen, is onduidelijk. De partij belooft zowel belastingverlagingen als een mooi sociaal programma.
‘De FPÖ en de ÖVP vinden elkaar in een bedrijfsvriendelijke agenda, met bijvoorbeeld een verlaging van de vennootschapsbelasting.’
Vijf jaar geleden werd de FPÖ zo goed als van de kaart geveegd door het Ibizaschandaal. Hoe kon ze zo snel opnieuw de grootste worden?
Heinisch: De eerste verklaring is verdere normalisering. De partij regeert vandaag mee in 5 van de 9 deelstaatregeringen. Daarnaast speelt de antioverheidsstemming mee die je ook in andere westerse landen ziet. Specifiek in Oostenrijk zag je dat de FPÖ de enige was die daarvan kon profiteren. De andere grote oppositiepartij, de SPÖ, was daarvoor te verdeeld. Ten slotte is er nog de figuur Kickl. Hij is een begenadigd spreker en heeft zijn partij volledig onder controle.
Kickl is niet bepaald gematigd. De omstreden extreemrechtse identitaire beweging loofde hij ooit als ‘een rechtse ngo’.
Heinisch: Sterker nog. Een van zijn naaste medewerkers, Reinhard Teufel, is de verbindingsfiguur tussen de FPÖ en de identitaire beweging. Laat dit duidelijk zijn: de FPÖ van Kickl is een radicale, eurokritische, Ruslandvriendelijke partij. Hun regeringsdeelname zal de Midden-Europese as met onder meer Hongarije en Tsjechië nog versterken. Dat betekent dat Europese politiek en bijvoorbeeld nieuwe sancties tegen Rusland nog moeilijker zullen worden.’
‘De FPÖ profiteert van de antioverheidsstemming die je ook in andere westerse landen ziet.’
