Meloni besteedt asielbeleid uit aan Albanië: ‘Er wordt alweer een grens verlegd’

Italië gaat onderschepte bootmigranten op de Middellandse Zee naar Albanië brengen. Daarover bereikten beide landen maandag een akkoord. Wat is er precies beslist?

Italië gaat een deel van zijn asielbeleid in Albanië uitvoeren. Daarover sloten de Italiaanse premier Giorgia Meloni en haar Albanese evenknie Edi Rama dinsdagavond een ‘historisch akkoord’ in Rome. In ruil voor de inspanningen van Albanië zou Meloni extra steun verlenen aan de kandidatuur van Albanië voor het lidmaatschap van de Europese Unie. Opvallend is wel dat Rama in 2021 nog liet optekenen dat Albanië ‘nooit maar dan ook nooit de plek zou zijn waar zeer rijke landen hun vluchtelingen zouden kunnen dumpen’.

Wat is er precies beslist?

Italië en Albanië zijn een ‘memorandum of understanding’ overeengekomen, een principeakkoord waarvan de verdere details nog moeten worden uitgewerkt. Veel is dus nog onduidelijk.

Wat weten we wel? Volgens internationale media zouden er in het noordwesten van Albanië twee centra komen. In het eerste centrum worden migranten die in de Middellandse Zee werden gered binnen de vier weken gescreend. Wie kans op asiel maakt, zal naar het tweede centrum worden overgebracht, waar de asielaanvraag diepgaand wordt onderzocht en beoordeeld. Wie recht heeft op internationale bescherming, keert terug naar Italië.

Onduidelijk is evenwel wat er zal gebeuren met de migranten die niet in aanmerking komen voor internationale bescherming. Meloni dreigt met onmiddellijke deportatie, die Italië vanuit Albanië zelf moet uitvoeren. Of dat zal lukken, is nog maar de vraag. ‘Veel hangt af van de bereidheid van de landen van herkomst om de afgewezen asielzoekers terug te nemen’, benadrukt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe.

Italië zal beide centra in Albanië volledig financieren en beheren, aldus de overeenkomst. Volgens Meloni zal gebeuren in overeenstemming met het Europese en internationale recht. Op die manier zou Italië in Albanië tot 36.000 asielaanvragen per jaar kunnen verwerken. In het tweede centrum zullen tot 3000 mensen kunnen verblijven.

Waarom nu?

Voor Meloni komt het akkoord niets te vroeg. Als voorzitter van de rechtse partij Fratelli d’Italia beloofde ze het aantal bootmigranten drastisch terug te dringen, maar dat lukt voorlopig niet. Vorig jaar kwamen er via de Middellandse Zee 88.000 mensen in Italië aan, dit jaar gaat het al om ruim 145.000 migranten. Eerdere maatregelen van Meloni – ze maakte het ngo-reddingsschepen moeilijker om hun werk te doen en sloot samen met Brussel een akkoord met Tunesië – brachten weinig zoden aan de dijk.

Het is een van de redenen waarom Meloni al enige tijd met andere Europese lidstaten overhoop ligt. De Italiaanse premier wil meer Europese solidariteit. Zolang die uitblijft, laat ze de migranten verder doorreizen naar andere EU-lidstaten, al druist dat soms in tegen de Dublinafspraken. Die zogenaamde secundaire migranten komen niet zelden in Duitsland, Nederland en België aan, waardoor de opvangcapaciteit ook daar onder druk komt te staan.

De lidstaten en het Europees Parlement onderhandelen nu over het Europese Migratiepact. Daarin is wel sprake van een spreidingsplan voor 30.000 migranten met een hoge kans op erkenning voorzien, maar niet van uitbesteding aan derde landen. De lidstaten die niet aan die spreiding willen deelnemen, moeten ter compensatie 20.000 euro betalen voor elke geweigerde migrant. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor (CD&V) hoopt het dossier tijdens het Belgische EU-voorzitterschap af te kloppen.

(Lees verder onder de preview)

Is dit hét model van de toekomst?

Dat valt af te wachten. Eén alomvattende superoplossing voor het migratievraagstuk bestaat niet. De Italiaans-Albanese samenwerking gaat maar over een klein deel van het totale aantal bootmigranten op weg naar Italië. Voor de migranten die wél tot op het Italiaanse vasteland raken, verandert dit plan waarschijnlijk niets. Het blijft afwachten of het migranten zal ontraden om de gevaarlijke overtocht over de Middellandse Zee te wagen.

‘Toch wordt er met het akkoord alweer een grens verlegd’, benadrukt Beirens. ‘Het is de eerste keer dat een Europese lidstaat in een niet-Europese lidstaat asielprocedures zal verwerken. In heel wat lidstaten en politieke partijen bestaat er frustratie dat mensen zonder recht op asiel toch de Europese Unie kunnen binnenkomen. Door de nieuwe deal zouden die aantallen nu wat verminderen, en dat is precies waar men op uit is.’

Het plan dat Italië en Albanië voorlopig zijn overeengekomen, bevat enkele zinvolle elementen, meent Beirens. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat hoe sneller de terugkeer wordt ingezet, hoe succesvoller die doorgaans verloopt.’ Maar ze wijst er ook op dat ‘in het huidige klimaat er nauwelijks landen zijn die zoals Albanië bereid zijn om migranten voor andere landen op te vangen – ook al staan daar riante compensaties tegenover.’

Vermoedelijk kijken ze zowel in Denemarken als in het Verenigd Koninkrijk met de nodige aandacht toe. Zo heeft het Verenigd Koninkrijk een akkoord met Rwanda om in totaal 300 migranten, die via de Noordzee het eiland bereikten, naar het Afrikaanse land te brengen. Het plan, dat per migrant ontiegelijk veel geld kost, is wegens meerdere juridische bezwaren nog niet uitgevoerd. Denemarken denkt eveneens na over een samenwerking met Rwanda, al zitten de plannen ook daar voorlopig in de koelkast.

Ook in Duitsland komt de uitbesteding van het asiel- en migratiebeleid aan derde landen steeds meer op de voorgrond. Maandag zat de Bondsregering van kanselier Olaf Scholz samen met de minister-presidenten van de zestien deelstaten, onder wie een aantal christendemocraten. Die zitten federaal in de oppositie maar eisen uitdrukkelijk een strenger asielbeleid. De Bondsregering, met socialisten, groenen en liberalen zal de uitbesteding aan derde landen nu grondig bestuderen.