De Italiaanse Tweede Kamer vond deze week een meerderheid voor een migratieovereenkomst met Albanië. Onderschepte vluchtelingen op zee worden meteen naar daar gebracht.
De Tweede Kamer van het Italiaanse parlement keurde afgelopen woensdag een Memorandum of Understanding (MoU) met Albanië goed. Daarin is afgesproken dat vluchtelingen die door de Italiaanse kustwacht in internationale wateren worden gered per direct naar Albanië worden gestuurd.
Hun asielprocedure wordt daar versneld verwerkt, volgens Italiaanse premier Meloni ‘om de overbevolkte aankomstcentra in Italië te verlichten’.
Albanië zal met Italiaanse steun twee detentiecentra bouwen met maandelijks 3000 plaatsen.
Albanië zal met Italiaanse steun twee detentiecentra bouwen met maandelijks 3000 plaatsen. Zwangere vrouwen, minderjarigen of kwetsbare personen komen niet in aanmerking. Het wetsvoorstel gaat nu naar de Senaat voor een definitieve goedkeuring.
Vanuit de EU kwam vorig jaar al een lofzang op Meloni toen ze met de Albanese premier Edi Rama de overeenkomst voorstelde. Commissievoorzitster Ursula von der Leyen nam de deal op in een lijst met ‘belangrijke initiatieven om migratie aan te pakken’ en noemde het een voorbeeld van ‘out-of-the-box denken’, gebaseerd op ‘een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden met derde landen’.
Symbooldossier
Voor Meloni is het een overwinning. Migratie was een van de speerpunten van haar verkiezingscampagne. Maar het aantal mensen dat over zee Italië bereikte lag in 2023 meer dan 50 procent hoger dan het jaar ervoor. Experts noemen het dan ook een pr-stunt.
‘Dit is een symbolische maatregel’, zegt professor Francesco Longo van de Universiteit van Catania. ‘Meloni werd premier met een lange lijst beloften. Nu zit ze klem tussen die beloften en de realiteit van het besturen. Van haar economisch en sociaal beleid kon ze tot nu toe weinig waarmaken. Deze overeenkomst is dus een populistische manier om te tonen dat ze het verkiezingsprogramma, ten minste op migratievlak, wel volgen.’
Dit is een populistische manier om te tonen dat Meloni het verkiezingsprogramma, ten minste op migratievlak, wel volgt.
Dat bevestigt ook professor Eugenio Cusumano van de Universiteit van Messina. ‘Het gaat over enkele duizenden mensen, terwijl er het afgelopen jaar 150.000 irreguliere migranten toekwamen in Italië. Deze deal zal niet zo veel verschil maken, maar het is wel een manier voor Meloni om met haar harde aanpak tegen irreguliere migratie uit te pakken.’
Longo noemt de overeenkomst rationeel noch effectief, maar daar maakt de regering zich volgens haar niet druk om. ‘Het kost de regering veel geld dat ze beter zou gebruiken voor de verbetering van de eigen asielprocedures. Die hebben het nodig.’
Voor de implementatie zien beide professoren veel problemen. Mensen moeten aan boord van de Italiaanse kustwachtschepen worden gescreend. Kwetsbare personen zoals slachtoffers van seksueel geweld, zwangere vrouwen of minderjarigen gaan niet naar Albanië.
‘In de praktijk zal dat niet zal werken’, zegt Cusumano. ‘Je kan slachtoffers van seksueel geweld er niet snel even uit halen.’
‘Alle migratie-experts die ik spreek zijn het erover eens dat dit niet haalbaar is’, zegt Longo. ‘Denk aan minderjarigen: veel mensen liegen over hun leeftijd. Of zwangere vrouwen: tenzij ze al in een late fase zitten kun je dat niet zomaar zien.’
Win-win
In Italië hoeft alleen de Senaat er nog over stemmen. Met een comfortabele meerderheid op rechts is dat slechts een formaliteit. Op juridisch vlak zijn er wel nog belemmeringen. Het Grondwettelijk Hof van Albanië onderzoekt of de overeenkomst strookt met de grondwet.
‘Ik verwacht wel dat het hof het zal goedkeuren’, zegt Longo. ‘Albanië krijgt veel geld om weinig te doen. Verder heeft het land hulp nodig voor zijn toetreding tot de Europese Unie, en Italië heeft beloofd om te helpen. Het is dus win-win voor Albanië.’ Meloni bevestigde dat ze ‘er alles aan zal doen om de toetreding van Albanië tot de EU te steunen’.
De overeenkomst zou voorkomen dat mensen op zee veilige toegang krijgen tot de Europese Unie.
Vanuit humanitaire organisaties komt er veel kritiek. Albanië moet een deel van zijn grondgebied afstaan indien Italië jurisdictie wil uitoefenen in de detentiecentra. Volgens Artsen Zonder Grenzen gaat de overeenkomst daardoor nog een stap verder dan vergelijkbare migratiedeals. De overeenkomst zou voorkomen dat mensen op zee ‘veilige toegang krijgen tot de Europese Unie’, klinkt het.
De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antonio Tajani, ontkent die beschuldigingen. ‘Er is geen sprake van uitbesteding van de behandeling van asielaanvragen aan een derde land, en er wordt niet afgeweken van internationale rechten voor asielzoekers.’
Grenzen verleggen
De overeenkomst past in een steeds langere rij aan migratieakkoorden die EU-lidstaten sluiten met landen erbuiten. Deze zomer nog sloot de EU een overeenkomst met Tunesië. Italië heeft al langer een akkoord met Libië, en Denemarken kijkt dan weer richting het Verenigd Koninkrijk voor inspiratie over de omstreden UK-Rwanda deal.
‘Deze overeenkomst bevestigt de groeiende trend van de EU om haar grenzen te verleggen naar landen buiten de unie’, zegt Longo. ‘Zo schuift ze haar verantwoordelijkheid op, en dus ook haar plicht om internationale bescherming te bieden.’
Toch zijn er belangrijke verschillen met de VK-Rwandadeal, waarmee de MoU vaak wordt vergeleken. Italië blijft verantwoordelijk voor de asielaanvragen. De Albanese detentiecentra vallen dus volledig onder Italiaanse bevoegdheid. Voor professor Cusumano is het ook cruciaal dat Albanië het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVHRM) ondertekende en tot de Europese Unie wil toetreden.
Groot-Brittannië daarentegen wil de asielprocedure volledig overdragen aan Rwanda. Vluchtelingen moeten dan in Rwanda asiel aanvragen. Asielzoekers zouden niet in beroep kunnen gaan tegen de uiteindelijke beslissing omdat hun de aanspraak op Britse grondrechten expliciet wordt ontzegd.
‘Er zijn veel problemen met de overeenkomst, maar binnen de huidige tendens van de EU die irreguliere migratie buiten hun eigen grenzen aanpakt, is dit zeker niet de meest misdadige overeenkomst’, zegt Cusumano. ‘Albanië wil lid worden van de EU en de detentiecentra worden beheerd door Italië. Er zijn dus geen redenen om te vrezen voor onmenselijke behandelingen van migranten in Albanië. De VK-Rwandadeal is op dat vlak veel problematischer.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier