‘Is toekomstig bondskanselier Friedrich Merz nu al een lame duck?’

De grote tenoren van de CDU/CSU, de twee Duitse christendemocratische partijen, verslikten zich vorige week in hun koffie. De ‘Union’, zoals hun kartel heet, haalde in een enquête nauwelijks 25 procent. De christendemocraten waren ook verbijsterd dat de rechts-radicalen van Alternative für Deutschland (AfD) hen met 24 procent op de voet volgden. Volgens een zaterdag gepubliceerde enquête liggen beide zelfs gelijk op 24 procent.  

Friedrich Merz (CDU) had samen met Markus Söder, de voorzitter van de Beierse zusterpartij CSU, 28,5 procent behaald bij de Bondsdagverkiezingen van 23 februari. Het had hem veel overtuigingskracht gekost om twijfelende kiezers uit het ‘burgerlijke kamp’ over de streep te trekken.

Velen hoopten dat hij nu een nieuwe wind zou doen waaien na de drie jaren waarin de ‘Ampel’, de verkeerslichtcoalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen, het land had opgezadeld met hoge energieprijzen, toenemende migratie en links-culturele hervormingen. De liberalen waren er wel in geslaagd de schuldenrem te behouden, de regeling waarbij de overheid slechts voor 0,35 procent van het bbp aan schulden mag maken.

Tijdens de verkiezingscampagne beweerde Merz bij hoog en bij laag dat er niet aan de schuldenrem geraakt zou worden, alvast niet aan het begin van zijn eventuele kanselierschap. Met de belofte over een hardere aanpak van de migratiekwestie streefde hij er ook naar een deel van de AfD-kiezers naar zich toe te trekken. Met hem zou het anders worden.

Financiële pakketten

Een maand na de verkiezingen was de schuldenrem geschiedenis. Merz was intussen beginnen onderhandelen met de SPD over de vorming van een zwart-rode regering (zwart is de partijkleur van CDU/CSU, nvdr). In ruil voor een verhoging van het defensiebudget – wat het loslaten van de schuldenrem vereiste – stemde hij in met de vraag van de SPD naar een ‘speciaal fonds’ van 500 miljard euro voor investeringen in de infrastructuur van het land.

Beide aan elkaar gekoppelde financiële pakketten zijn goed voor op zijn minst 1000 miljard euro, en dat terwijl het bbp van Duitsland iets meer dan 4000 miljard euro bedraagt. De tweederdemeerderheid die nodig is voor het opgeven van de grondwettelijk verankerde schuldenrem, kon Merz enkel nog in de ‘oude’ Bondsdag in de wacht slepen.

Om de groenen te kunnen verleiden, trok de kanselier in spe 100 miljard euro uit voor een klimaatfonds en liet hij de doelstelling van ‘klimaatneutraliteit tegen 2045’ in de grondwet betonneren.

De handelwijze van Merz heeft vriend en vijand verrast. De SPD droomde al lang van het einde van de schuldenrem. Ze krijgt nu als coalitiepartner, met amper 16,4 procent van de stemmen, datgene wat de liberalen haar in de vorige regering niet gunden.

De Groenen wrijven zich ook in de handen. Als toekomstige oppositiepartij ontvangen ze voor hun broodnodige ondersteuning twee grote groene geschenken. Merz heeft nog voor de start van de nieuwe regering alles uit handen gegeven wat hij als drukmiddel had kunnen gebruiken tijdens de coalitiegesprekken met de SPD.

Het verwondert dan ook niet dat die gesprekken moeilijk verlopen. De sociaaldemocraten denken er niet aan een harde lijn inzake migratie te volgen. Ook de 551 vragen die de CDU/CSU een maand geleden had gebundeld in een ‘Kleine Anfrage’ over ‘politieke neutraliteit van door de staat gesubsidieerde organisaties’ zijn inmiddels in de prullenmand beland.

Doodgraver

Veel conservatieve kiezers zijn ontgoocheld en zelfs boos. Al heel wat mensen hebben hun lidmaatschap van de CDU opgezegd. Merz geldt in hun ogen als ‘leugenaar’, ‘verrader’ of zelfs doodgraver van Duitsland.

Het is best mogelijk dat de astronomische bedragen die vrijgemaakt worden een investeringsinjectie vormen, maar het blijft een feit dat de jongere generaties de schuldenberg zullen moeten afbouwen.

Ook is Duitsland niet langer als grote staat in Europa een baken van financiële stabiliteit. Een honderdtal economische verenigingen, waaronder de grote werkgeversorganisaties en handelskamers, hebben zich woensdag in een gemeenschappelijke verklaring uiterst kritisch uitgelaten over de toekomstige coalitie: ‘Schulden alleen lossen de problemen niet op. Zonder verregaande hervormingen zal er geen blijvende groei zijn.’ 

Het is ook nooit eerder voorgekomen dat de economische en industriële sector hun wantrouwen uitspreken tegenover een nog te vormen regering. Merz heeft op voorhand al heel wat krediet verspeeld, bij de eigen achterban en bij degenen die de ruggengraat van de Duitse economie vormen.

Kan hij nog scoren op economie en migratie? Kan hij nog wel zijn vleugels uitslaan? Of is hij eerder een ‘lame duck’?