Steun aan Oekraïne: is Olaf Scholz de verkeerde man op de verkeerde plaats?

Wegens zijn belabberde communicatie en een reeks schandalen krijgt de Duitse bondskanselier Olaf Scholz de wind van voren. Toch doet Duitsland meer voor Oekraïne dan de andere Europese bondgenoten.

Politici onderschatten zelden het belang van strategische communicatie, maar de Duitse bondskanselier Olaf Scholz lijkt de uitzondering op de regel. De voorbije week werd hij op X maar liefst driemaal gecorrigeerd in zogenaamde Community Notes, waarmee X-gebruikers aan een post een soort van factcheck kunnen vastmaken.

Schandaalfaillissement

Driemaal ging het over de leveringen van Taurus-langeafstandsraketten, die Scholz al maandenlang aan Oekraïne weigert te leveren. Voor zulke raketten zijn er, aldus de 65-jarige sociaaldemocraat, onder meer Duitse grondtroepen op Oekraïense bodem nodig. In één adem impliceerde Scholz dat er Franse en Britse soldaten op Oekraïense bodem aanwezig zijn om respectievelijk de Scalp- en Storm Shadow-raketten op Russische doelwitten af te vuren.

Over dat laatste waren er in Britse media weliswaar al enkele berichten opgedoken, maar die krijgen door de uitlatingen van Scholz natuurlijk een veel grotere geloofwaardigheid. Voor de voormalige Britse minister van Defensie Ben Wallace voldoende reden om spijkerhard naar Scholz uit te halen: ‘Wat de veiligheid van Europa betreft, toont Scholz’ gedrag dat hij op het verkeerde moment de verkeerde man op de verkeerde plaats is.’

Als klap op de vuurpijl publiceerde de Russische staatspropagandazender Russia Today vorige week een integrale opname van een haast onbeveiligde videoconferentie tussen hooggeplaatste Duitse militairen over de eventuele levering van Taurus-raketten. In tegenstelling tot wat Scholz beweerde, zeiden de Duitse militairen dat het Oekraïense leger na een intensieve training de Taurus-raketten ook zelf zou kunnen inzetten – zonder Duitse aanwezigheid op het terrein, dus.

En er was nog nieuws uit de spionagewereld dat schadelijk was voor Scholz. Uit onderzoek van onder meer het weekblad Der Spiegel blijkt dat Jan Marsalek – voortvluchtig sinds hij verantwoordelijk wordt gehouden voor het schandaalfaillissement van het Duitse miljardenbedrijf WireCard in 2020 – voor de Russische militaire inlichtingendienst werkt. Jarenlang waarschuwde de Financial Times voor grove fouten in de boekhouding van het bedrijf, maar toenmalig minister van Financiën Scholz greep nauwelijks in.

Putinverstehers

Scholz laat het klaarblijkelijk niet aan zijn hart komen. ‘Ik ben de kanselier, en daarom is het zo’, benadrukte hij over de niet-levering van Taurus-raketten. Die uitspraak deed hij niet in een spoedzitting van het Duitse defensiecomité in de Bondsdag, maar op een school in het Zuid-Duitse dorpje Sindelfingen.

Dat zorgt voor wrevel binnen de coalitie. De liberale voorzitter van het parlementaire defensiecomité Marie-Agnes Strack-Zimmerman verwijt hem al langer met de voeten te slepen als het over Oekraïne gaat. Annalena Baerbock, de groene minister van Buitenlandse Zaken, zei maandag dat Duitsland de raketten wél moet leveren. Wat de situatie nog merkwaardiger maakt, is dat uitgerekend de Putinverstehers bij radicaal-rechts en -links ook tegen de Taurus-leveringen zijn.

De conclusie volgens critici: als het over de steun aan Oekraïne gaat, besmeurt Scholz’ belabberde communicatie het Duitse imago. ‘Geallieerden twijfelen aan de betrouwbaarheid van Duitsland’, kopte de zakenkrant Handelsblatt. ‘Word geen agent van Poetin’, schrijft weekblad Die Zeit. ‘Duitsland heeft Rusland munitie gegeven’, aldus de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Telkens staat er een grote foto van een eerder vertwijfelde bondskanselier Scholz bij.

Frans-Duitse spanningen

Dat alles schetst een wat vertekend beeld van de steun die Duitsland daadwerkelijk aan Oekraïne geeft. Vorige week deed de Franse president Emmanuel Macron nog smalend over het feit dat Duitsland aan het begin van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne niet verder kwam dan de levering van slaapzakken en legerhelmen. Maar op de Verenigde Staten na hebben onze oosterburen intussen de meeste militaire en financiële hulp geleverd van alle Oekraïense bondgenoten – althans nominaal.

Daarom riep Scholz zijn Europese collega’s in februari op om meer dan één tandje bij te steken nu Oekraïne met munitiegebreken kampt en op het terrein in het defensief zit. Die boodschap was ook gericht aan Parijs, dat volgens de Universiteit van Kiel 630 miljoen euro steun aan Oekraïne heeft toegezegd of gegeven, terwijl Duitsland aan 18 miljard euro zit – Parijs trekt de methodologie van de berekeningen echter in twijfel.

Het sterkt de banden tussen Scholz en Macron niet. De twee ruziën al wekenlang over de zogenaamde Vredesfaciliteit, een Europese pot waaruit lidstaten voor hun wapenleveringen aan Oekraïne worden terugbetaald. Om de Europese – lees: Franse – defensie-industrie te steunen wil Parijs dat die terugbetaling alleen geldt voor wapens die in de Unie of Noorwegen gefabriceerd zijn. Maar dat zou Berlijn miljarden kosten, onder meer omdat het dure Amerikaanse Patriot-luchtafweersystemen heeft geschonken.

Het is een van de redenen waarom Duitsland, dat wegens zijn bruto binnenlands product het meeste geld in de Europese Vredesfaciliteit moet pompen, niet zomaar nieuwe centen in de omstreden pot wil storten. Het gevolg: de Europese Vredesfaciliteit is platzak, en onder meer daardoor moesten de Tsjechen met een apart initiatief komen om Oekraïne toch nog de noodzakelijke artilleriestukken te bezorgen. En zo kwam de getergde Scholz opnieuw wat in de wind te staan, in Duitsland én daarbuiten.