Hongarije stuurt bussen, Duitsland controleert grenzen: migratie blijft Europese agenda bepalen

Duitsland gaat al zijn grenzen weer controleren, Hongarije dreigt ermee vluchtelingen op bussen te zetten naar Brussel. ‘Hongarije legt beter een bestelwagen in dan een autobus.’

Gisteren kondigde de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD) aan dat het land weer zo goed als al zijn grenzen gaat controleren. Dat gebeurde de voorbije jaren al vaker in het oosten en het zuiden, maar vanaf later deze week kunnen ook aan de grenzen met België en Nederland opnieuw controles plaatsvinden.

De dodelijke terreuraanslag in Solingen, eind vorige maand, zorgt voor veel zenuwachtigheid, net als de recente overwinningen van de uiterst rechtse partij AfD. Duitsland beweert dat het de Europese regels respecteert, en de maatregel geldt in eerste instantie slechts voor zes maanden, maar het idee van vrij verkeer van personen in de Schengenzone krijgt hiermee een nieuwe knauw.

In dezelfde week dreigt Hongarije ermee bussen vol vluchtelingen naar Brussel te sturen. Het doet denken aan de Verenigde Staten, waar de voorbije jaren al meermaals migranten van Republikeinse staten werden doorgestuurd naar de andere kant van het land.

‘Hongarije legt beter een bestelwagen in dan een autobus. Zo’n grote bus krijgen ze waarschijnlijk niet vol’, zegt Hanne Beirens, hoofd van de Europese denktank Migration Policy Institute. In 2023 registreerde Hongarije in totaal 30 asielaanvragen, tot mei 2024 waren het er zelfs nog maar 5. Het land legt al jarenlang de Europese regels naast zich neer, in een doeltreffende poging zo weinig mogelijk migranten en asielzoekers aan te trekken. Het is de gerechtelijke boete van 200 miljoen euro die haar daardoor boven het hoofd hangt dat de bevoegde staatssecretaris doet dreigen met zo’n actie. ‘Dit had evengoed over heel andere zaken kunnen gaan’, zegt Sergio Carrera van het CEPS, een Brusselse denktank. ‘Migratie is een excuus, maar Hongarije wil gewoon duidelijk maken dat het zich niet neerlegt bij gerechtelijke uitspraken. Als er ooit echt zulke bussen vertrekken, maken ze misbruik van de meest kwetsbare mensen.’

Extreemrechtse trucs

De beslissing van Duitsland is daarmee vergeleken van een heel andere orde, als een van de grootste, dragende landen van de Europese Unie en ook de Schengenzone. ‘Alle landen zijn wanhopig op zoek naar maatregelen om migratie onder controle te krijgen of in ieder geval die indruk te geven’, zegt Beirens.

Alleen is de situatie voor Duitsland anders. Vorig jaar werd ongeveer een derde van alle asielaanvragen in de EU door Duitsland verwerkt. Het ving ook een kwart op van de Oekraïners sinds het begin van de oorlog. Een van de belangrijkste redenen waarom Duitsland het steeds moeilijker krijgt, is juist omdat andere landen, zoals Hongarije maar ook bijvoorbeeld Denemarken, steeds minder aantrekkelijk worden voor asielzoekers.

‘De Nederlandse regering beweert graag dat haar land een asielcrisis doormaakt’, zegt Beirens. ‘Maar wat Duitsland doormaakt, is nog van een heel andere orde. Duitsland wil met die grenscontroles de alarmbellen doen afgaan in Brussel, en hoopt dat de andere lidstaten eindelijk zullen luisteren. Of die grenscontroles echt effectief zijn, is een heel andere vraag. Daar zijn onderzoekers sceptisch over.’

‘Voor de AfD had de aanslag in Solingen op geen beter moment kunnen komen’

Carrera van het CEPS is veel strenger voor Duitsland en de beslissing om juist op dit moment de grenzen af te zetten. ‘De gewelddaad van één persoon in Solingen is voldoende om zo’n algemene beslissing te nemen. Het is ongelooflijk hoe snel het debat, dat begon met een terreurdaad, over migratie gaat. Dat is exact wat extreemrechtse politici, of Hongarije, graag doen. Duitsland zal aan Europa moeten bewijzen dat die grenscontroles effectief zijn, en is het verleden is het daar niet goed in geslaagd. Als deze verstrengingen echt worden genomen enkel omdat ook andere landen de toegang tot hun grondgebied verstrengen, zitten we in een gevaarlijke race to the bottom.’

Nicole de Moor

Dit voorjaar werd, onder het voorzitterschap van België, het Europese Migratiepact gesloten. Dat Pact moet zorgen voor veel meer coördinatie binnen Europa. Het zijn ook die voorstellen waar onze staatssecretaris Nicole De Moor (CD&V) sindsdien altijd naar verwijst als het begin van een oplossing voor het Europese migratieprobleem. Het Pact sterkt De Moor tijdens de regeringsonderhandelingen zelfs in haar overtuiging dat we in België kunnen beginnen met de afbouw van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers.

Elders in Europa is niet iedereen er even gerust op. ‘Het Pact kan inderdaad een belangrijke rol spelen, maar wordt pas vanaf 2026 geïmplementeerd’, zegt Beirens. ‘Het zal daarna nog jaren duren voordat je er de vruchten van kunt plukken. De grote vraag is of Europa die eerste jaren zonder al te veel kleerscheuren door zal komen. Mogelijk ontstaat er in de tussentijd grote politieke druk om hardere maatregelen te nemen. Maar met de boodschap dat het allemaal nog eventjes zal duren, en dat we ondertussen het hoofd koel moeten houden, winnen politici geen verkiezingen.’

Zal een nieuw migratiepact de ellende voor Europa helpen verlichten?