IN ‘T KORT
– Michel Barnier, bekend als EU-onderhandelaar bij de Brexit, is benoemd tot de nieuwe premier van Frankrijk na een maandenlange zoektocht naar een kandidaat.
– Barnier is een ervaren politicus en was eerder minister in verschillende departementen.
– De verkiezingsuitslag in Frankrijk zorgt voor een ingewikkelde politieke situatie, waarbij Macron een coalitie nodig heeft om te kunnen regeren.
– Barnier wordt geacht het beleid van Macron uit te voeren en kan mogelijk samenwerken met het Rassemblement National.
– Er bestaat onzekerheid over de stabiliteit van de nieuwe regering en oud-premier Édouard Philippe heeft zijn kandidatuur voor de volgende presidentsverkiezingen aangekondigd.
Drie jaar geleden noemde hij Emmanuel Macron nog ‘solitair’ en ‘arrogant’. Vandaag moet Michel Barnier zijn programma uitvoeren.
Met de aanstelling van Michel Barnier als nieuwe premier van Frankrijk komt er een voorlopig einde aan het spektakel dat de Fransen al bijna twee maanden gadeslaan. De voorbije weken ging er geen dag voorbij of een nieuwe kandidaat-premier passeerde de revue. Die kandidaat werd vervolgens afgekraakt door de andere partijen, waarna Macron een nieuwe kandidaat opduikelde.
Met de benoeming van Michel Barnier kiest Macron nu voor een ouwe rot uit de Franse politiek. Buiten Frankrijk is Barnier vooral bekend als de EU-onderhandelaar in de Brexit-onderhandelingen, in Frankrijk heeft hij een uitgelezen staat van dienst als minister voor onder meer Milieu (1993-1995), Buitenlandse Zaken (2004-2005) en Landbouw (2007-2009). In 2021 ondernam Barnier een korte en weinig succesvolle poging om presidentskandidaat te worden voor de centrumrechtse Les Républicains. ‘Het falen van de president is duidelijk’, stelde hij toen. ‘Emmanuel Macron heeft ons land, zowel in het binnenland als het buitenland, op een solitaire en arrogante manier geleid.’
Moeilijke verkiezingsuitslag
51 dagen is een eeuwigheid in de Franse politiek. Sinds 1945 was de Franse regering nooit langer in lopende zaken. Dat het zo lang duurde om een premier te benoemen, heeft alles te maken met de uiterst ongewone uitslag voor de parlementsverkiezingen waarmee de Fransen hun politieke klasse opzadelden. In de Assemblee werd het Nouveau Front Populaire (NFP), het samenwerkingsverband van linkse partijen, de grootste fractie (182 zetels). Macrons centrumrechtse Ensemble en het extreemrechtse Rassemblement National behaalden respectievelijk 168 en 143 zetels, Les Républicains nauwelijks nog 46 zetels. Om aan de nodige 289 zetels te komen had Ensemble dus een coalitie nodig.
Tegelijk geeft die uitslag een vertekend beeld. Door het Franse systeem in twee stemrondes – waarbij veel Fransen bereid zijn om in de tweede ronde de neus dicht te knijpen en toch tegen extreemrechts te stemmen – behaalden het Nouveau Front Populaire en Ensemble meer zetels dan het Rassemblement National. In de eerste ronde had RN nog bijna 11 miljoen stemmen behaald: 1,6 miljoen meer dan NFP en 3,7 miljoen stemmen meer dan Ensemble. ’Bijna drie op de vier Fransen hebben bij de voorbije verkiezingen rechts gestemd,’ zegt Luc Rouban, onderzoeksdirecteur aan het Centre national de la recherche scientifique. ‘Dat maakte linkse regeringsdeelname allesbehalve logisch.’
‘De secretaris-generaal van de president is eigenlijk machtiger dan de premier.’
Bovendien spreidde Macron van meet af aan een zekere halsstarrigheid ten toon. Zo kondigde hij kort na de verkiezingen aan dat niemand bij de afgelopen verkiezingen echt had verloren. Een krasse uitspraak voor iemand die zijn parlementaire fractie net gedecimeerd zag worden. Maar vanuit zijn logica klopt het wel, zegt Luc Rouban. ‘Macron vindt dat hij als president voor vijf jaar is verkozen, en dat hij het recht heeft zijn programma uit te voeren. Dat links bij de laatste verkiezingen wat extra zetels heeft behaald, is in zijn ogen van geen tel.’
Veredelde kabinetschef
Binnen de huidige invulling van de Vijfde Republiek heeft de eerste minister een specifieke rol. In tegenstelling tot de meeste Europese landen is de Franse premier een soort veredelde kabinetschef, die het door de president uitgetekende beleid uitvoert. ‘De secretaris-generaal van de president is eigenlijk machtiger dan de premier’, grinnikt Luc Rouban.
Als premier wordt Michel Barnier geacht om loyaal het programma van Macron uit te voeren. Ideologisch beantwoordt Barnier aan het juiste profiel om ook (bepaalde delen van) het Rassemblement National te paaien. Tijdens zijn korte gooi naar het presidentschap in 2021 pakte Barnier meermaals uit met uiterst migratiekritische uitspraken. Zijn capaciteiten om een politieke consensus te vinden, die hij in zijn Europese jaren toonde, moeten bovendien voor stabiliteit zorgen. ‘Die stabiliteit is een absolute noodzaak’, zegt Rouban. ‘Want als deze regering bij de eerste hindernis ten val komt, zou dat Macrons positie zelf in gevaar kunnen brengen.’
Vervroegde presidentsverkiezingen?
Het Nouveau Front Populaire heeft al aangekondigd dat het hevig weerstand zal bieden aan Barnier. Tegelijk is duidelijk dat links te weinig zetels heeft om de aanstelling van Barnier tegen te houden. Marine Le Pen, met wie Macron de voorbije dagen in constant overleg stond, zal de nieuwe regering niet wegstemmen, maar waarschuwde al dat haar parlementaire fractie niet om het even wat zal goedkeuren. Sowieso lijkt Barnier alleen bij de gratie van het RN te kunnen besturen.
Zelfs als Barnier de komende weken een coalitie op de rails krijgt, is het maar de vraag of de nieuwe Franse regering een lang leven beschoren zal zijn. De voornaamste taak die Barnier wacht is een fikse besparingsopdracht. Het Franse Rekenhof berekende in juli al dat het Franse begrotingstekort een stuk groter is dan vooraf werd ingeschat. Frankrijk zal de komende vier jaar minstens 100 miljard euro moeten besparen. Die begroting moet eind september gepresenteerd worden.
Het is niet toevallig dat voormalig premier Édouard Philippe eerder deze week al zijn kandidatuur voor de volgende presidentsverkiezingen aankondigde. Die staan gepland voor 2027, maar zouden in theorie vervroegd kunnen worden. Dat Philippe zijn kandidatuur nu al heeft bekend gemaakt, lijkt te suggereren dat hij ervan uitgaat dat Macron de rit niet zal uitrijden.
Philippe was bijzonder populair als premier onder Macron. Hij reed een behoorlijk bestuurlijk parcours, maar werd in 2020 bedankt voor bewezen diensten. Sinds zijn vertrek richtte hij Horizons op, zijn eigen centrumrechtse partij waarmee hij Macron steunde na de verkiezingen van 2022. ‘Philippe kan zich profileren als de perfecte opvolger van Macron,’ zegt Rouban. ‘Hij is een tikkeltje rechtser dan Macron, een beetje strikter in de ordehandhaving en op sociaal gebied: helemaal in lijn met hoe Frankrijk tegenwoordig stemt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier