Hoe Georgië Europa onder druk zet om erbij te mogen horen

Binnen enkele weken weet Georgië of het een kandidaat-lidstaat van de Europese Unie wordt. De Georgische regering maakt Brussel duidelijk dat het maar beter toehapt.

Kaukasusland Georgië beleeft spannende momenten. Over ruim een maand formuleert de Europese Commissie aanbevelingen of het land kandidaat-lidstaat van de Europese Unie kan worden. In juni vorig jaar kreeg het op dat verzoek slechts een ‘Europees perspectief’ – in tegenstelling tot Moldavië en Oekraïne. Dat leidde in de Georgische hoofdstad Tbilisi tot grootschalige protesten tegen regeringspartij Georgische Droom. Die zou volgens de pro-Europese demonstranten een antiwesterse houding aannemen en de Georgische grondwet niet respecteren.

Pas als Georgië aan twaalf voorwaarden voldoet – Brussel noemt dat omfloerst ‘prioriteiten’ – maakt het land kans op kandidaat-lidmaatschap, zo luidde het oordeel van de Europese lidstaten ruim een jaar geleden. Vandaag voldoet Georgië aan drie van de twaalf voorwaarden, zo blijkt een recente update van de bevoegde Eurocommissaris Oliver Varhelyi. Op zeven domeinen werd (een beetje) vooruitgang geboekt en in twee gevallen was er helemaal geen progressie: anti-polarisatie en mediapluralisme.

De vooruitgang is dus materieel, maar onvoldoende – of omgekeerd, afhankelijk van de invalshoek.

(Lees verder onder de preview)

Oorlog

Maar er is meer aan de hand. De Georgische regering wil best lid worden, maar doet dingen waar Europa zich vragen bij stelt. De gezondheid van de voormalige en veroordeelde Georgische president Michael Sakaasjvili blijft in de gevangenis achteruitgaan, schrijft de Georgische Ombudsman. Ook moest Georgische Droom in het voorjaar een omstreden ‘Buitenlandse Agentenwet’ om ngo’s te controleren na veel protesten en internationale druk terugtrekken. Daarnaast beschermt de regering nauwelijks de lgbtqi+-gemeenschap en wil ze met haar wetsvoorstel om de macht van oligarchen te beperken volgens de Raad van Europa vooral tegenstanders viseren.

Uit weliswaar begrijpelijke economische overwegingen neemt Georgië niet deel aan de economische sancties tegen Rusland – in totaal neemt Georgië zelfs maar aan 43 procent van alle Europese buitenlandbeslissingen deel. Maar dat de Georgische regering Brussel en Washington verwijt dat ze Georgië in oorlog met Rusland proberen te storten, komt slecht aan. Op een recente veiligheidsconferentie in Bratislava zei premier Irakli Garibasjvili zelfs dat de NAVO-uitbreiding aan de basis ligt van de Russische inval in Oekraïne. Die uitspraak kwam er enkele weken nadat de directe vluchten tussen Georgië en Rusland opnieuw mogelijk gemaakt werden.

Tot slot wil Georgische Droom de onafhankelijke presidente Salome Zoerabisjvili ontslaan omdat ze door Europa reist om het Georgische lidmaatschap te bepleiten. Volgens grondwetinterpretatie van de regeringspartij mag Zoerabisjvili het land alleen met haar goedkeuring vertegenwoordigen – en die heeft ze niet gevraagd. Maar de presidente vervult wel een andere taak die in de Georgische grondwet staat: de Europese integratie bevorderen. Het lijkt er vooral op dat de regeringspartij van de soms balsturige presidente af wil – in juni gaf ze nog een presidentieel pardon aan een veroordeelde kritische oppositiejournalist.

Zenuwachtig

Toch tonen heel wat Europese lidstaten zich bereid om Georgië als kandidaat-lidstaat toe te laten. Maar sommigen menen dat de regeringshervormingen door bovenstaande manoeuvres helemaal tenietgedaan worden. Sommige lidstaten menen dat er hoogdringend ‘goed nieuws nodig is’ uit Georgië. Dat alles maakt het voor de Europese Unie moeilijk. Enerzijds bestaat het risico dat de Unie met Georgië een Trojaans paard binnenhaalt, anderzijds dat ze Georgië, waar het gros van de bevolking voor Europese integratie is, voorgoed verliest.

De Georgische regering wordt alvast zenuwachtig. Drie weken geleden was Georgië niet uitgenodigd op een conferentie met Griekenland, de Europese instellingen, de westelijke Balkanlanden, Moldavië en Oekraïne – wat tot onbegrip leidde in Tbilisi.

Georgië wil de Europese Unie ook laten zien dat het andere opties heeft: recent sloot het een breed partnerschap met China, dat in het land heel wat bouwprojecten uitvoert. Premier Garibasjvili waarschuwt Europa alvast voor een nieuwe afwijzing. In dat geval zal buurland Rusland gebruik maken van de chaos om een nieuwe oorlog te starten.

Helemaal uit te sluiten valt dat inderdaad niet. Twee weken geleden zei de Russische voorzitter van de Veiligheidsraad Dmitri Medvedev nog dat Rusland Abchazië en Zuid-Ossetië kan annexeren. Dat zijn twee regio’s die zich in 2008 met Russische hulp de facto van Georgië hebben afgescheiden en die samen met het Russische leger steeds meer Georgisch grondgebied inlijven.

(Lees verder onder de preview)

De Commissie formuleert in oktober aanbevelingen, in december is aan de lidstaten om Georgië al dan niet te geven wat het wil – voor een goedkeuring moeten alle landen unaniem akkoord gaan. Adviseert de Commissie tegen, dan zullen enkele lidstaten naar alle waarschijnlijkheid volgen. Als de Europese Unie akkoord gaat is zowel de bevolking als de regering tevreden, want die laatste heeft zo’n goedkeuring vermoedelijk nodig om de parlementsverkiezingen van volgend jaar te kunnen winnen.

De hoogste Europese diplomaat, Josep Borrell, is momenteel op bezoek in Georgië. Aan lokale media liet de Spanjaard alvast diplomatisch optekenen dat Georgië niet echt op de goede weg is. ‘Het is ieders verantwoordelijkheid, in het bijzonder die van de Georgische regering, om deze kans te benutten.’

De Belgische minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR), twee weken geleden nog in het land, zet de deur op een kier: ‘Er zijn nog werkpunten voor de regering, maar nu Rusland conflicten opstookt en Georgië onder druk zet, moeten we net zoals bij Oekraïne vooral luisteren naar de wensen van de bevolking, die hervormingen eist. Het omgekeerde zou een slecht signaal zijn – ook voor de Georgische regering.’