‘Hoe gaat de nieuwe Europese Commissie eruitzien? Een ingewikkeld spel begint’

EU-correspondent René van Rijckevorsel (EW) over het ingewikkelde spel met Europarlement en Europese leiders dat moet leiden tot de nieuwe Europese Commissie.

De uitslagen van de verkiezingen voor het Europees Parlement waren nauwelijks binnen, of Brussel hield zich alweer bezig met het favoriete gezelschapsspel na de stembusgang: hoe gaat de nieuwe ­Europese Commissie eruitzien?

Dit staat hoe dan ook vast: er komen 27 Europees Commissarissen, uit elke lidstaat één. Dat is inclusief de voorzitter. Ongeveer de helft zal weer vrouw zijn. De zittende Commissie telt 13 vrouwelijke gezichten, onder wie uithangbord Ursula von der Leyen.

Geheime stemming

Maar verder? Dat Von der Leyen (65) zichzelf opvolgt, staat geenszins vast. Dat hangt af van de luim van de Europese (regerings)leiders én van de steun van de groeperingen in het Europees Parlement, waar ‘VDL’ in een geheime stemming de helft plus één (361) moet binnenhalen. Dat wordt knap lastig.

De Europese leiders stellen daarna, samen met de voorgedragen voorzitter en op basis van de voordrachten van de lidstaten, de lijst vast van personen die Commissielid mogen worden. Een veto is niet mogelijk. Stemmen gaat per gekwalificeerde meerderheid.

De 26 Commissarissen in spe moeten vervolgens een hoorzitting overleven met de Parlementaire commissie die gaat over hún onderwerp. Dat kan pittige confrontaties opleveren. Niet ongebruikelijk is dat een of meer kandidaten de hoorzitting niet overleven. Na de hoorzittingen moet het plenaire Parlement nog akkoord gaan met de voltallige nieuwe Commissie.

Commissaris voor defensie

De hiërarchie van de nieuwe Commissie staat niet van tevoren vast. De club van Von der Leyen telde drie ‘uitvoerend vicevoorzitters’ (de groen-rode leider Frans Timmermans was tot de zomer van 2023 één van hen) en vier ‘gewone’ vicevoorzitters. Van die laatste vier is één de ‘Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenland en Veiligheidsbeleid’: de 77-jarige Spaanse ­socialist Josep Borrell. De resterende negentien, onder wie CDA’er Wopke Hoekstra (48) die gaat over ‘klimaatactie’, zijn ‘gewone’ Commissarissen.

Hoe de Commissariaten er straks uitzien, is evenmin duidelijk. Sommige (denk: handel, mededinging, ­interne markt, justitie) blijven zeker. Maar de verwachting is dat bijvoorbeeld klimaat en milieu (nu drie Commissarissen) het met minder moeten stellen. Waarschijnlijk komt er een Commissaris voor defensie (of defensieproductie) – die is er nog niet.

Er is nog een baan te vergeven, die van voorzitter van de Europese Raad. Dat is nu de weinig succesvolle Belg Charles Michel (48), wiens termijn erop zit. Hij mag niet terugkeren. Met deze baan heeft het Parlement (en de kiezer) niks te maken. Hij of zij is de zetbaas van de 27 regeringsleiders, en moet hun toppen coördineren.

Over wie Commissaris worden, zult u nog veel lezen. Voorlopig is ook de vraag of Hoekstra in Brussel blijft, niet te beantwoorden. Dat ligt allereerst aan hemzelf (hij heeft jonge kinderen in Nederland). Hij ambieert ook een aansprekend Commissariaat. Mocht hij willen blijven, dan zal het in zijn voordeel zijn als Von der Leyen, partijgenoot, opnieuw de Europese voorvrouw wordt.