De overwinning van Emmanuel Macron bij de Franse presidentsverkiezingen was relatief ruim en lag grotendeels in de lijn van de voorafgaande peilingen. Toch circuleerde – ook in ons land – nadien het verhaal dat er sprake zou zijn geweest van fraude of manipulatie bij de stembusgang.
Na zijn verkiezingsnederlaag tegen Joe Biden in november 2020 bleef voormalig president Donald Trump volhouden dat er sprake was van fraude bij de stembusgang. Die beschuldiging mondde op 6 januari 2021 uit in de bestorming van het Amerikaanse Capitool door een opgezweepte massa die er de ophanden zijnde stemmentelling van het Kiescollege wilde verstoren. Iconisch zijn de beelden van de befaamde ‘Bizonman’ die plaatsnam op het spreekgestoelte van de Senaat. Een deel van Trumps Republikeinse Partij blijft sindsdien mordicus vasthouden aan de bewering dat de overwinning van Biden gestolen was. Meer nog, bijna twee derde van de Republikeinse kiezers is er volgens peilingen van overtuigd dat er daadwerkelijk kiesfraude in het spel was.
Opvallend was dat uiterst rechtse en rechtspopulistische politici uit heel Europa erg vatbaar waren voor dat trumpiaanse discours ( Knack, 18/11/2020). Is het mogelijk dat sentimenten over verkiezingsfraude ook na Europese verkiezingen opduiken? Staat er in 2024 ook een ‘Bizonman’ in het Vlaams Parlement?
Illusie
Een klein voorproefje kregen we bij de recente Tweede Kamerverkiezingen (maart 2021) en lokale verkiezingen (maart 2022) in Nederland. Corona-activist Willem Engel (Viruswaarheid), die geen Kamerzitje kon veroveren, beweerde achteraf zonder bewijs dat er fraude was gepleegd. Ook vanuit het uiterst rechtse Forum voor Democratie, de partij van Thierry Baudet, komen al jaren allerlei insinuaties over verkiezingsfraude, zowel voor als na de stembusgang. In een filmpje naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen riep Baudet op om alert te zijn en verwees hij daarbij expliciet naar de ‘uiterst schimmige praktijken’ bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
In Frankrijk bleek enkele dagen voor de stembusgang uit een peiling dat 14 procent van de kiezers het mogelijk achtte dat de presidentsverkiezing gemanipuleerd zou worden. Dat aantal lag het hoogst bij aanhangers van radicaal-rechtse kandidaten en bij kiezers die zich hoofdzakelijk informeerden via internet. En inderdaad, na bekendmaking van de resultaten kon je al snel beweringen lezen dat er sprake zou zijn geweest van onregelmatigheden of fraude – opvallend genoeg ook in ons land.
‘Als je stem uitbrengen enig verschil maakte, zouden ze het ons niet laten doen.’ Die quote, zogezegd van de Amerikaanse schrijver Mark Twain, deelde Sarah Melis van corona-actiegroep Samen Voor Vrijheid kort na de Franse presidentsverkiezingen op Facebook. Het is helemaal geen citaat van Mark Twain, maar dat terzijde. In andere berichten insinueerde ze dat ‘de uitslag op voorhand al vaststond’. ‘Verkozen? Of uitgekozen?’ viel dan weer te lezen op een foto van Macron die de hand schudt van Klaus Schwab, topman van het World Economic Forum.
In een virale Nederlandstalige tweet klonk het eerder defaitistisch: ‘De illusie dat Marine Le Pen kan winnen van Macron is gebaseerd op de valse veronderstelling dat we in een democratie leven.’ Er stond een verwijzing bij naar Dominion Voting Systems, een Canadees bedrijf dat electorale software maakt. Zij waren ook al kop van Jut in de samenzweringstheorieën rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Dominion zou stemmen kunnen manipuleren, klinkt het dan. In werkelijkheid maakt de Franse overheid helemaal geen gebruik van de diensten van dat bedrijf.
Gescheurde stembiljetten
Wie zich vragen stelde bij de overwinning van Macron haalde zelden enig bewijsmateriaal aan. Dat naamloze globalisten of het World Economic Forum op een of andere manier de verkiezingsuitslagen zouden kunnen beïnvloeden, zien complotdenkers namelijk als een vaststaand feit. Dat is ook niet onlogisch binnen hun geheel eigen gedachtegang. Als je op voorhand al geloofde dat zelfs een wereldwijde pandemie door duistere krachten in scène is gezet, waarom zou dat dan niet kunnen met een eenvoudige verkiezing? Een discours over obscure globalistische elites die achter de schermen aan de touwtjes van de wereldpolitiek trekken, en voor wie de politici slechts handpoppen zijn, vind je al langer terug bij zowel uiterst rechts, uiterst links als onder coronacomplotdenkers.
Als je gelooft dat een wereldwijde pandemie door duistere krachten in scène is gezet, waarom zou dat dan niet kunnen met een verkiezing?
Niettemin waren er toch twee concrete incidenten die geregeld aangehaald werden als ‘bewijs’ voor de zogezegde kiesfraude. Het eerste was een filmpje waarin een man aan zijn keukentafel enkele enveloppes opende en merkte dat er in stembiljetten met Le Pens naam kleine scheurtjes zaten. ‘Gesjoemel om de kiesbrieven voor Le Pen ongeldig te verklaren’, klonk het bij mensen die het filmpje deelden. Maar in Frankrijk wordt helemaal niet via de post gestemd. De stembiljetten die je thuis ontvangt, moet je meenemen naar een stemlokaal. Los van het feit dat kleine scheurtjes de kiesbiljetten sowieso niet ongeldig maken, kan iedereen in dat stemlokaal een nieuw biljet vragen in ruil voor een beschadigd exemplaar. Bovendien bedroeg de uiteindelijke kloof tussen Macron en Le Pen bijna 5,5 miljoen stemmen en werden slechts een kleine 800.000 ongeldige stemmen uitgebracht.
Het tweede incident had alles te maken met een blunder tijdens de verkiezingsshow op de Franse publieke omroep France 2. Net als alle andere tv-stations had France 2 om 20 uur, kort na het sluiten van de stemhokjes, een exitpoll bekendgemaakt die een ruime overwinning voor Macron voorspelde. Maar in de loop van de uitzending kon je op de achtergrond geregeld livetussenstanden van het aantal getelde stemmen zien. Die leidden op twee manieren tot misinterpretaties. Enerzijds leek Le Pen aanvankelijk aan de leiding te staan, omdat de resultaten uit de steden – waar Macron het best scoorde – het langst op zich lieten wachten. Anderzijds zorgde een technische bug ervoor dat France 2 heel wat van de officiële cijfers, die via het ministerie van Buitenlandse Zaken binnenliepen, dubbel meerekende. Zo kreeg Le Pen op een gegeven moment een stemmenaantal toegedicht dat zelfs hoger lag dan haar uiteindelijke resultaat. De computerfout bij France 2 werd pas later in de uitzending – geruisloos – gecorrigeerd. Op sociale media plaatsten verontwaardigde burgers ondertussen foto’s van hun televisiescherm, zich afvragend waar de miljoenen stemmen van Le Pen gebleven waren.
Het lijdt geen twijfel dat ongefundeerde uitlatingen over ‘gemanipuleerde’ verkiezingen de democratie ondermijnen. Het grote verschil zit in de manier waarop politici zelf omgaan met dergelijke claims. Le Pen gaf bijvoorbeeld op de verkiezingsavond meteen haar nederlaag toe, en ook haar partij contesteerde de uitslag van de verkiezingen niet. In de Verenigde Staten zijn er daarentegen talloze prominente Republikeinen die volhouden dat de presidentsverkiezingen van 2020 frauduleus waren. ‘Trump won’ is daar zelfs een slogan waarmee kandidaten naar de huidige interne voorverkiezingen trekken. Het valt te bezien of de verliezers van de stembusgang in 2024 in ons land zich waardiger zullen gedragen.
