‘Hoe de Europese Green Deal langzaam gekelderd wordt’

‘Terwijl in Montreal een internationaal akkoord gesloten werd over de bescherming van de biodiversiteit, werd in Brussel de wetgeving die de halvering van het pesticidengebruik moest regelen, deels teruggeschroefd’, schrijven Hans Van Schaeren en Helmut Burtscher-Schaden. ‘En dat terwijl het zware gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw samenhangt met het verlies van biodiversiteit.’

Als het gaat om Europese politiek zou je kunnen zeggen dat de geest van George Orwell tegenwoordig in Brussel rondwaart.

Een NGO – of frontgroep – genaamd Fight Impunity staat aan de basis van het grootste corruptieschandaal in de geschiedenis van het Europees Parlement. En maandag hielp de Europese Raad het belangrijkste wetgevende deel van Europese Farm to Fork en Biodiversiteitsstrategie zachtjes om zeep in naam van de voedselzekerheid. Ook maandag stelden EU-ministers en hun deskundigen na intense onderhandelingen op de COP15 in Montreal een internationaal verdrag voor om de dramatische achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen. 

Maar op dezelfde dag stemden hun collega’s in Brussel in met een stap die het meest betekenisvolle wetgevende voorstel van de Europese Commissie ter bescherming van… de biodiversiteit, zal vertragen en doen ontsporen.

Het belachelijke argument van de Raad van landbouwministers is: “We kunnen ons nu geen beleid veroorloven om de voedselproductie duurzamer te maken vanwege de oorlog in Oekraïne”. Meer dan 500 honderd wetenschappers en meer dan 200 NGO’s riepen hen recent nog tot de orde.

Afgelopen maandag was de dag dat de agrochemische lobby Croplife en de agrobusiness-lobby van Copa-Cogeca (Boerenbond), met een helpende hand van hun politieke bondgenoten van de EVP en het Tsjechische voorzitterschap, hun zin kregen en de wettelijk bindende duurzame ambities van de Farm to Fork Strategie, een halt toeroepen. Die strategie is een essentiële pijler van de ‘Green Deal’ die drie jaar geleden door Ursula von der Leyen werd gepresenteerd als Europa’s “man op de maan”-moment.

(Lees verder onder het artikel.)

In juni presenteerde commissaris Frans Timmermans het Europese wetsvoorstel (Sustainable Use Regulation, SUR) om tegen 2030 een reductie van 50% van het pesticidengebruik te bereiken. Dit om te voorkomen dat het Europese platteland in de nabije toekomst verandert in een maanlandschap: de Europese Commissie bestempelt 60-70% van de bodems als “ongezond”, lees quasi klinisch dood. 

Wetenschappers herhalen vandaag dat “het zware gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw sterk samenhangt met de achteruitgang van insecten, vogels, de biodiversiteit in aquatische systemen en schadelijke gevolgen voor de mondiale volksgezondheid”.

Ze voegen er in een verklaring aan toe dat “om die reden de wereldwijde vermindering van het gebruik van pesticiden een van de belangrijkste onderhandelingspunten is tijdens de VN-top over biodiversiteit (COP15) in Montréal”.

In schril contrast met deze feiten is de giftige lobby om de Farm to Fork-ambities te doen ontsporen – bijvoorbeeld door gebruik te maken van partiële en geïnstrumentaliseerde wetenschappelijke studies over de productiviteit van de landbouw – erin geslaagd hun verzoek om een extra effectbeoordeling op de politieke agenda te krijgen. En dit vlak na het uitbreken van de oorlog in Oekraïene. De Landbouwraad heeft dit najaar inderdaad gevraagd om zo’n extra effectbeoordeling, bovenop  de grondige beoordeling die de Commissie al had uitgevoerd.

Volgens de wetenschappers “is de kenniswinst van zo’n extra studie naast de grondige effectbeoordeling die de Europese Commissie (over de SUR) al heeft uitgevoerd zeer twijfelachtig, aangezien de uitdagingen op lange termijn voor het voedselsysteem van de EU en de toestand van de biodiversiteit sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne niet zijn veranderd”.

Of in de woorden van Timmermans: “De oorlog in Oekraïne gebruiken om voorstellen af te zwakken en de Europeanen bang te maken dat duurzaamheid minder voedsel betekent, is eerlijk gezegd nogal onverantwoordelijk. Want de klimaat- en biodiversiteitscrisis staart ons in het gezicht. En elke Europese burger ziet dit nu dagelijks, waar je ook woont. Laten we ook eerlijk zijn: De wetenschap is heel duidelijk: dit is wat de voedselzekerheid bedreigt. Dit bedreigt onze voedselzekerheid op lange termijn.”

(Lees verder onder het artikel.)

Hoofdondertekenaar en medevoorzitter van de World Biodiversity Council, Josef Settele, zei vorige week: “De huidige politieke inspanningen om de duurzaamheidsdoelstellingen van de Europese Green Deal, waaronder de vermindering van het gebruik van pesticiden en het herstel van de biodiversiteit, los te laten, beschermen ons niet tegen de huidige voedselcrisis, maar leiden net tot een verergering en maken de crisis permanent.”

In het voorjaar publiceerde de groep wetenschappers inderdaad de verklaring van Potsdam – waarin zij benadrukten “dat om het voedselsysteem van de EU toekomstbestendig te maken er maatregelen aan de vraagzijde moeten worden genomen; om zo de druk op de mondiale biodiversiteit te verlichten en de basis voor voedselzekerheid op lange termijn te behouden”.

Nu een extra effectbeoordeling klinkt niet zo dramatisch zou je denken. Maar het zou zoveel vertraging veroorzaken in het wetgevende proces, dat het SUR-voorstel niet vóór de EU-verkiezingen van 2024 zal worden onderhandeld, gestemd of uitgevoerd. En dus de facto van tafel.

Dat zou ook een klap in het gezicht zijn van de 1,1 miljoen EU-burgers die het recente officiële Europese burgerinitiatief “Save Bees and Farmers initiative” hebben ondertekend.

“Gevoelige periode”

In een intern document over een vergadering met DG Agri op 10 oktober klaagt Pekka Pesonen, hoofd van Copa-Cogeca, over het feit dat de laatste State of the Union-toespraak van Von der Leyen “geen enkele directe verwijzing naar landbouwof voedselzekerheid bevatte”. Over de SUR is Copa-Cogeca van mening dat “het voorstel over de doelstellingen onhoudbaar is en moet worden verworpen”.

 Pesonen wijst erop dat de sector “een zeer gevoelige periode” doormaakt door onzekerheid op vele fronten, zoals de energieprijzen en ook van andere inputs zoals meststoffen en …de oorlog in Oekraïne. Dit alles baart de heer Personen zorgen over de economische duurzaamheid van sommige bedrijven. Vooral het opleggen van nieuwe maatregelen in het kader van de SUR is een grote zorg voor boeren, stelt Pesonen, omdat het “voor velen het einde van hun bedrijf zal zijn”.

De heer Pesonen zou moeten weten dat ondanks honderden en honderden miljarden belastinggeld voor het GLB, een derde van de landbouwers in de EU failliet is gegaan en dat hun gemiddelde inkomen 30% lager ligt dan het gemiddelde inkomen in de EU. De prijzen van pesticiden en meststoffen bijvoorbeeld zijn de afgelopen 20 jaar dramatisch gestegen en boeren krijgen een steeds kleiner deel van de koek. De agrobusiness en voedselindustrie maken enorme winsten, de boeren en de biodiversiteit sterven langzaam uit.

De wetenschappers schrijven dat “het zorgwekkend is om te zien dat een aantal regeringen van lidstaten en leden van het Europees Parlement hebben opgeroepen tot het vertragen en/of afzwakken van de nieuwe EU-pesticidenverordening. Onder verwijzing naar twijfelachtige zorgen over ‘voedselzekerheid’ en ‘weerbaarheid'”.

In die zin was de Energieraad van de EU deze week een beslissend moment zijn voor de Green Deal van de EU.

Terwijl de wereldgemeenschap op de COP15 in Montreal een akkoord presenteert over de bescherming van natuur en ecosystemen en een “Paris Deal” voor het behoud van wat er nog over is van de biodiversiteit, doen ze in Brussel het tegenovergestelde. Op precies dezelfde dag.

Orwelliaans op zijn best, giftig en cynisch zeker. 

Hans van Scharen (Corporate Europe Observatory) en Helmut Burtscher-Schaden (Global 2000).