De Britse premier Rishi Sunak hoopt in juni voor het eerst asielzoekers op een vlucht naar Rwanda te kunnen zetten, zodat het Verenigd Koninkrijk van hen af is. In ruil krijgt Rwanda een smak geld. Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe, legt uit. ‘Dit is ongezien.’
Maandagavond keurde het Britse parlement een wet goed die het omstreden Rwanda-plan uitvoerbaar moet maken. Hoe is Rishi Sunak daar na twee jaar van hoogoplopende discussies in geslaagd?
Hanne Beirens: In 2022 heeft de Britse regering inderdaad al eerder eens geprobeerd om vluchten naar Rwanda te laten vertrekken, maar rechters hielden die vluchten tegen. Rwanda werd niet gezien als een veilig land om asielzoekers naartoe te sturen. Het Verenigd Koninkrijk heeft vervolgens wel enige moeite gedaan om, in een nieuw verdrag, tegemoet te komen aan die kritieken, zoals bijvoorbeeld verbeteringen van de asielprocedure. Dat verdrag moest de weg vrijmaken voor een wet die Rwanda eenvoudigweg aanduidt als een veilig land: dat is maandag gebeurd. Rechters mogen dat argument dus niet meer gebruiken. Het is hetzelfde wat Griekenland in 2016 heeft gedaan, toen de Europese Unie een vluchtelingenverdrag sloot met Turkije: van de ene op de andere dag beslissen dat Turkije een veilige bestemming was voor asielzoekers.
Is Rwanda een veilig land?
Beirens: Het Britse Hooggerechtshof zegt van niet. Er zijn ook veel internationale rapporten die stellen dat het Rwandese asielsysteem niet aan de juiste standaarden voldoet. Er zijn vreselijke voorbeelden bekend van hoe het er soms aan toegaat in de vluchtelingenkampen. Israël stuurde enkele jaren al asielzoekers naar Rwanda, en toen werd het principe van de non-refoulement geschonden: mensen werden teruggestuurd naar landen zonder dat kon worden gegarandeerd dat ze niet vervolgd zouden worden.
Een ander dubieus aspect van de wet die gisteren werd goedgekeurd, is dat ministers uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in kortgeding naast zich neer mogen leggen. Dat is bij mijn weten echt ongezien. Het tast de scheiding der machten zwaar aan. Zo’n beslissing in kortgeding zal dus niet voldoende zijn om te vermijden dat iemand op een vlucht wordt gezet, hoewel rechters in individuele gevallen wel nog zullen kunnen ingrijpen. Maar pas als de asielzoeker finaal gelijk krijgt van het Hof, moet hij in principe kunnen terugkeren naar het Verenigd Koninkrijk.
Terug naar af: Britse regering mag geen migranten naar Rwanda sturen
Is deze deal te vergelijken met het verdrag dat Italië onlangs met Albanië sloot?
Beirens: Hij is veel radicaler. Italië zoekt een tijdelijke plek om mensen onder te brengen: asielzoekers wier aanvraag wordt goedgekeurd, keren terug naar Italië. Het Verenigd Koninkrijk trekt zijn handen van die mensen af, en Rwanda wordt in ruil voor geld verantwoordelijk voor de asielprocedure en ook de opvang. Het land moet alleen kunnen bewijzen dat de standaarden grotendeels overeenstemmen met internationale verdagen zodat het Verenigd Koninkrijk het in ieder geval goed genoeg vindt.
Hebben asielzoekers goede argumenten om straks de beslissing aan te vechten als ze op een vliegtuig naar Rwanda worden gezet?
Beirens: In Griekenland gebeurde het regelmatig dat individuen om allerlei redenen uiteindelijk niet naar Turkije werden gestuurd. Ik denk dat we vanaf nu een echte veldslag voor de rechtbanken zullen zien, maar ik vermoed dat het vooral om die grote principes zal gaan en minder over individuele gevallen. Kan een wet bepalen dat een land veilig is? Kan een wet uitspraken van het Europees Hof downgraden? Er is heel veel protest, er zijn zelfs ambtenaren die deze procedures niet willen volgen.
Britse premier Rishi Sunak sluit weddenschap in talkshow over migratiedeal Rwanda
Het VK hoopt op een afschrikkingseffect, waardoor er op termijn helemaal geen asielzoekers meer in bootjes de Noordzee oversteken. Zal dat werken?
Beirens: De vraag is hoeveel vliegtuigen er effectief zullen vertrekken. Hoe groot wordt de kans voor asielzoekers dat ze naar Rwanda worden uitgezet? Mensen zullen die overweging maken: een kleine kans zal ze er misschien niet van weerhouden een nieuw leven te proberen beginnen in een land waar je relatief eenvoudig kunt wonen en werken zonder papieren. Voorlopig zien we dat het aantal asielzoekers dat naar het Verenigd Koninkrijk wil alleen maar is gestegen. Ze willen daar raken voor het nieuwe systeem in werking treedt.
Is het omstreden ‘Australische migratiemodel’ van de N-VA wel haalbaar?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier