‘Had prins Philip een midlifecrisis omdat hij niet de eerste man op de maan was? Twijfelachtig’

Laat de vaat staan, zeg afspraken af en ga voor het grootste scherm zitten in je huis. The Crown, de succesvolste serie van Netflix, over het wel en wee in de familie van de Queen, keert zondag terug met tien nieuwe afleveringen. Lia van Bekhoven deed op een regenachtige dag de gordijnen dicht en gaf zich over aan een marathon bingekijken. Dat was geen straf.

Vergeet wat je in de eerste twee series gezien hebt. De jonge, doorgaans gelukkige, soms zelfs lachende en glamoureuze koningin Elizabeth van actrice Claire Foy (zij van de grote, blauwe ogen) is niet meer. Haar plaats is ingenomen door Oscarwinnaar Olivia Colman. Colmans ogen zijn bruin. Terwille van de continuïteit werden blauwe contactlenzen geprobeerd. Zij werkten niet. ‘Alsof Colman acteerde vanachter een masker’. Blauw toevoegen in post productie ‘voelde niet goed’. En dus bleven de ogen van Elizabeth bruin.

Het is een detail dat je halverwege de eerste aflevering van serie drie alweer vergeten bent. Colman is een geloofwaardige, oudere queen. De vrouw die ze neerzet is gedecideerd en tegelijkertijd onzeker en stoicijns. Er zijn veel bedenkelijke blikken, lange pauzes, gepaste knikjes. Er is droge humor en er zijn droge ogen op momenten waarop de onderdanen natte verwachtten (zoals bij de mijnramp in Aberfan in Wales waar Elizabeth er een week over doet alvorens op bezoek te gaan bij de nabestaanden van de 144 slachtoffers. Het uitstel van het bezoek zou de Britse monarch beschouwen, volgens een hofmedewerker, als haar grootste misstap). Haar verhouding met oudste zoon Charles is formeel en kil, maar ze praat liefdevol over haar paarden.

De serie speelt zich af in de periode 1964 – 1977, een tijd van sociale omwenteling en de komst van, volgens Winston Churchill in de serie, ‘de koude wind van het socialisme’. Die ontwikkelingen zullen ten enen malen aan de vorstin en de ingezetenen van Buckingham Palace voorbijgaan. De queen, 38 jaar als de serie begint, is een middelbare dame uit een vorig tijdperk.

Voor de dramatische impact van deze serie moeten we niet bij Elizabeth zijn. De koningin heeft al lang geleerd alle emoties te verstoppen onder een dikke laag plichtsbesef. We zien haar veelvuldig bezig met het ontvangen van premiers op de wekelijkse audiënties, en met lang sfinxachtig stilstaan, gewoonlijk in silhouet of op de rug gefilmd voor hoge, paleisramen. Soms denk je: nu beweegt er helemaal niks meer aan haar. En dan lees je uit een enkele blik de angst, boosheid en zorg bij een bezoek aan het bed van haar disfunctionele zus. O ja, denk je dan. Colman kreeg die Oscar niet voor niets.

Tabloid royal

Het menselijke drama van serie drie zit hem in de grandioze ontsporing van prinses Margaret. Ongelukkig in de liefde en onbeschoft van gedrag komt de jongere zus van Elizabeth in zonnebril opdagen aan het ontbijt om haar eindeloze katers te verbergen, zingt dronken aan piano’s en danst met haar jonge minnaar aan de rand van het zwembad van haar huis in het Caribische Mustique. Helena Bonham Carter speelt Margaret als een intelligente, kwetsbare, eenzame en levenslustige vrouw. Er wordt elegant aan sigaretten gelurkt, er zijn wilde feesten en rivaliteit met de verstandige oudere zus.

Margaret is ‘een natuurlijke nummer een wier tragedie het was als tweede geboren te zijn’, zegt echtgenoot Tony Armstrong-Jones in de serie. Het is moeilijk je ogen af te houden van Bonham Carter die de indruk geeft als Margaret de tijd van haar leven te hebben. In iedere scène steelt ze de show. Precies zoals de echte prinses in de jaren zestig en zeventig toen de pers niet genoeg kreeg van de losgeslagen, alcoholverslaafde en overspelige Margaret. Ze was de eerste ’tabloid royal’.

Deze serie is de opmaat naar de volgende generatie, in de vorm van de twee oudste kinderen van de monarch. Een geanimeerde prinses Anne en een Charles met diepe gedachten onder een dunne huid en met grote behoefte gehoord te worden. ‘Ik heb ideeën en meningen’, zegt hij tegen zijn moeder. Waarop, spreekt mama hem toe, niemand in het land, noch in het paleis zit te wachten. Au.

Maar klopt het ook? Wat is historisch feitelijk en wat is creatief verzinsel? The Crown is een serie die je bekijkt met Google onder handbereik. Had Anne, de zus van Charles echt een scharrel met Camilla’s latere echtgenoot Andrew Parker-Bowles terwijl Charles een relatie begon met Camilla? Jazeker. Probeerde de koningin moeder die laatste verhouding te torpederen? Nergens aangetoond. Had de queen een affaire met haar vriend en stalmeester Lord ‘Porchie’ Porchester? Hoogst onwaarschijnlijk. Had prins Philip een midlifecrisis omdat hij niet de eerste man op de maan was? Twijfelachtig.

The Crown is geen documentaire reeks. Ze is een fictieve voorstelling van het leven van het Britse staatshoofd. Wat ze bijzonder maakt is de intentie van schrijver Peter Morgan de serie, waar een leger historici en biografen aan meewerken, zo accuraat mogelijk te maken. De insteek is serieus. Je steekt er wat van op. Ze is een geschiedenisles over mijnstakingen, constitutionele zaken, Britse toetreding tot de EU, een KGB-spion in Buckingham Palace. Morgan neemt historische gebeurtenissen en laat ze zien door het filter van de royals. De dialogen zijn verzonnen. Niemand was bij de gesprekken die de Windsors achter gesloten deuren voerden. The Crown is geloofwaardig omdat wat we weten van de royals bevestigd wordt. Wij herkennen wat we zien. ‘De onderliggende feiten zijn waar’, zegt Morgan.

Ik vermoed dat serie vier meer vuurwerk gaat opleveren als de twee vrouwen die de jaren tachtig domineerden hun opwachting maken, Diana Spencer en Margaret Thatcher. Aan de een zou de queen een hekel hebben gehad, de ander begreep ze niet. Waar of niet? Geen idee. The Crown blijft een soapopera, een drama over menselijke verhoudingen binnen een machtige, problematische familie en de beste soapserie op TV.