Grote anti-Russische protesten in Tbilisi doen denken aan Oekraïnes Maidanplein

Een afkeer van de EU stort Georgië in een crisis. De Russische president Vladimir Poetin prijst de ‘moed’ van de partij Georgische Droom. Wordt het land het nieuwe Oekraïne?

De overeenkomsten lijken duidelijk. Een door het Kremlin gesteunde oligarch grijpt de macht en verbreekt de relatie van het land met de Europese Unie, wat enorme protesten uitlokt. Gemaskerde politie slaat vreedzame demonstranten in elkaar, wat nog meer mensen de straat op drijft. Het waren scènes tijdens de Maidan-revolutie in Kiev in 2013-2014, die de president van dat land ten val bracht en uiteindelijk leidde tot een Russische invasie.

De voorbije dagen hebben zich soortgelijke gebeurtenissen afgespeeld in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Elke avond stromen tienduizenden demonstranten de straten op. De politie heeft betogers geslagen en traangas ingezet, terwijl demonstranten het parlementsgebouw omsingelen en bestoken met vuurwerk. ‘Onze toekomst wordt gestolen’, zegt Michael Meskhi (29), wijzend naar de menigte. ‘We willen allemaal hetzelfde: Europa, niet Rusland.’

Oekraïne 1 jaar na Maidan: Pro-Westerse partijen sluiten coalitieverdrag

‘Buitenlandse agenten’

De autoriteiten lijken nog steeds zelfverzekerd, en waarnemers zeggen dat er weinig kans is op een instorting zoals tegen tijde van het Maidanplein. De regering is in feite in handen van Bidzina Ivanishvili, een geheimzinnige miljardair die zijn fortuin in Rusland heeft vergaard. Al twaalf jaar regeert de door hem opgerichte en nog steeds gecontroleerde partij Georgische Droom het land. In mei nam de regering een Kremlinachtige wet aan die activisten uit het middenveld die buitenlandse financiering ontvangen brandmerkt als ‘buitenlandse agenten’.

Op 26 oktober beweerde Georgische Droom opnieuw de verkiezingen te hebben gewonnen. De oppositie verwierp de resultaten meteen, maar de protesten waren klein en er ontbrak bewijs van grove fraude, waardoor de internationale reactie beperkt bleef. Naarmate meldingen van kiezersintimidatie en onregelmatigheden bij het stemmen binnendruppelden, werd het duidelijk dat de verkiezingen gestolen waren, zegt Petre Tsiskarishvili van de Verenigde Nationale Beweging (UNM), de belangrijkste oppositiepartij. Uiteindelijk bleek dat de reactie gewoon vertraagd was: met protesten die zich verspreiden van Tbilisi naar steden als Batumi, Poti en Kutaisi, is een groot deel van het land met 3,7 miljoen inwoners in opstand.

Duizenden manifestanten protesteren in Tbilisi tegen ‘gemanipuleerde’ kiesuitslag

Angst zaaien

De aanleiding was de schijnbare beslissing van de regering om zich van het Westen af te keren. Op 28 november nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin werd verklaard dat de verkiezingen ‘noch vrij noch eerlijk’ waren, en het riep op tot nieuwe verkiezingen. Irakli Kobakhidze, de premier van Georgië, veroordeelde de uitspraak als inmenging in de interne aangelegenheden van Georgië. Hij bevroor de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap van Georgië ten minste tot 2028, en kondigde aan dat het land zou weigeren de subsidies van de EU te accepteren.

De Russische president Vladimir Poetin verwelkomde de opschorting en prees de ‘moed’ van Georgische Droom. De Verenigde Staten schortten op hun beurt hun strategische partnerschap met Georgië op.

De Georgische houding is een bewuste breuk met het Westen, zegt Kornely Kakachia, hoofd van het Georgische Instituut voor Politiek, een denktank in Tbilisi: ‘Georgische Droom wil niet langer voldoen aan de voorwaarden van de EU. In plaats daarvan streeft het ernaar de macht te consolideren en zich te richten op staten zoals Rusland, China en Iran.’

Intussen probeert Ivanishvili de Georgiërs angst aan te jagen door Oekraïne als voorbeeld aan te halen, en waarschuwde dat een wending naar het Westen Rusland ertoe zou aanzetten het land opnieuw aan te vallen, zoals het in 2008 al deed.

Verkiezingen in Georgië: ‘Het gaat niet over vrede of oorlog, maar over democratie of dictatuur’

Het hield de Georgiërs niet tegen om te protesteren. Het ministerie van Binnenlandse Zaken meldt dat 113 politieagenten en andere medewerkers gewond zijn geraakt. De reactie was hard: de politie zette traangas, waterkanonnen en rubberkogels in. Honderden demonstranten en journalisten zijn gearresteerd, net als politici van de oppositie. Zurab Japaridze, een liberale leider van de oppositiepartij Coalitie voor Verandering, werd op 2 december gearresteerd tijdens een demonstratie. De Georgische Vereniging van Jonge Advocaten, een juridische waakhond, beschuldigt het ministerie van Binnenlandse Zaken van ‘het plegen van een misdrijf’ met zijn harde optreden.

Het is onwaarschijnlijk dat de protesten zomaar zullen wegebben, maar ze missen een duidelijke leider. De enige verbindende figuur is president Salome Zourabichvili, die grotendeels ceremoniële bevoegdheden heeft. Zij heeft de kant van de demonstranten gekozen. Ivanishvili wil haar vervangen door Mikheil Kavelashvili, een voetballer, wanneer haar termijn later deze maand afloopt. Maar op 30 november zei Zourabichvili dat ze niet zou aftreden tenzij er nieuwe parlementsverkiezingen worden gehouden. De volgende president wordt door het parlement gekozen, maar zij zegt dat het huidige parlement illegitiem is.

Alsnog toetreden

De crisis is groot, maar totaal. Enkele ambassadeurs en functionarissen van het middenniveau zijn afgetreden, maar er zijn geen tekenen onrust binnen de politie en het door de NAVO getrainde leger is in zijn kazernes gebleven. Georgische Droom heeft de staatstelevisie stevig onder controle en gebruikt die om de opinie van kiezers op het platteland te beïnvloeden.

De protesten lijken premier Kobakhidze wel te hebben geïrriteerd. In een verwarrende persconferentie hield hij vol dat de EU-onderhandelingen niet waren ‘opgeschort’ (hij lijkt de voorkeur te geven aan het woord ‘uitgesteld’) en zei dat de regering alle inspanningen zou doen om tegen 2030 alsnog lid te worden van de EU. Of dat de protesten zal kalmeren, is zeer de vraag.

Ondanks alle overeenkomsten met de Maidan-protesten lijkt de Georgische regering vaster in het zadel te zitten. ‘De politie lijkt elke nacht met genoegen hetzelfde spel te spelen, waarbij ze straffeloos rake klappen uitdeelt’, merkt een westerse waarnemer in Tbilisi op. ‘Er zijn geen aanwijzingen dat de politiek van richting wil veranderen.’