Tarievenoorlog: kan Giorgia Meloni de EU-belangen tegenover Trump verdedigen?

De Europese Unie improviseert om de impact van Trumps importheffingen te beperken. Zo zal Europa noodgedwongen Giorgia Meloni naar het Witte Huis sturen. ‘Voor de EU is dit een lastige situatie’, zegt professor Hendrik Vos.

Op 17 april zal de Italiaanse premier Giorgia Meloni (Fratelli d’Italia) het Witte Huis bezoeken. Daarmee is ze de eerste Europese leider die de Amerikaanse president Donald Trump ontmoet sinds hij een importheffing van 20 procent op goederen uit de Europese Unie aankondigde. 

Het is dus niet Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen of buitenlandverantwoordelijke Kaja Kallas die ons zal vertegenwoordigen, maar de eerste minister van een EU-lidstaat. Von der Leyen zou haar zegen hebben gegeven.

‘Dit is niet de bedoeling noch de gewoonte’, zegt professor politicologie Hendrik Vos (UGent). ‘De EU moet improviseren omdat Von der Leyen er niet in slaagt toegang tot Trump te krijgen. Dit is een lastige situatie voor de EU.’

Sinds Trump op 2 april een wereldwijde cascade aan importheffingen afkondigde, staat zijn telefoon roodgloeiend. Al minstens 70 regeringsleiders probeerden met hem een deal te sluiten in de hoop op een mildering van het tarief voor hun land. Trump beslist voor wie hij de telefoon opneemt en wie hij op wachttoon zet.

‘Vanuit die positie probeert Trump ook de Europese Unie uit elkaar te spelen door de Europese gezagsdragers te negeren’, zegt Vos. ‘Dat is een groot verschil met Trumps eerste ambtstermijn. Toen was de Luxemburger Jean-Claude Juncker Commissievoorzitter. Hij heeft toen in Washington een handelsoorlog kunnen afwenden door met Trump het gesprek aan te gaan. Trump noemde Juncker achteraf een tough cookie, een taaie kerel. Nu kiest Trump liever zelf zijn Europese gesprekspartner.’

MIGA

Dat Trump opteert voor de radicaal-rechtse Italiaanse premier Meloni verrast niemand. Trump noemde haar eind vorig jaar ‘een fantastische persoon en leider’. 

Grazie a @realDonaldTrump per le belle parole pic.twitter.com/Q8ZWEST00W

— Giorgia Meloni (@GiorgiaMeloni) December 12, 2024

Als enige Europese regeringsleider was ze uitgenodigd voor de inauguratie van Trump. Haar connecties binnen de Republikeinse Partij zijn al jaren sterk. In februari culmineerde dat in de uitnodiging als gastspreker op de CPAC-conferentie, de jaarlijkse hoogmis van (oer)conservatief Amerika. 

Meloni onderhandelde ook met SpaceX, het ruimtevaartbedrijf van Elon Musk, om telefoon- en internetcommunicatie voor de Italiaanse overheid aan te kopen. Al zijn die gesprekken stilgevallen ‘door uitspraken over en door Elon Musk’. Dat is niet noodzakelijk een probleem voor Meloni, want de bromance tussen Trump en Musk, wiens bedrijven zware klappen krijgen door de importheffingen, begint barsten te vertonen.

Ook inhoudelijk liggen Trump en Meloni dicht bij elkaar op het vlak van antimigratie, inperken van diversiteit en het eigenbelang vooropstellen. MAGA wordt bij Meloni MIGA: Make Italy Great Again. In een recent interview in de Financial Times noemde ze de Verenigde Staten ‘de eerste bondgenoot van Italië’.

Opvallend, deze week uitte Meloni voor het eerst in het openbaar kritiek op Trump: ‘De tarieven zijn een foute maatregel.’ Ondanks Trumps voorliefde voor Meloni kreeg Italië geen uitzondering op de importheffing van 20 procent op EU-producten. Vos: ‘Zelfs landen of individuen die dicht bij Trump aanleunen, geeft hij zelden cadeaus.’

‘Uiterst riskant’

Docent politieke geschiedenis Arthur Weststeijn (Universiteit Utrecht) schatte op NPO Radio 1 de moeilijke positie van Meloni in: ‘Na Trumps inauguratie leek het alsof Meloni een bruggenbouwer kon zijn tussen de EU en de Verenigde Staten […], maar Trump gaat nu zo tekeer, als een olifant in een porseleinwinkel, dat ook Meloni niet goed weet hoe ze zich daartoe moet verhouden.’

Vos schat de kans klein dat Meloni ‘de Europese belangen zal verkwanselen’. ‘Meloni beseft heel goed dat ze geen cavalier seul kan spelen, want ze heeft de Europese Unie te hard nodig. Haar land is nauw verweven met de EU. Zoete broodjes bakken met Trump en daardoor in conflict komen met de EU is uiterst riskant. Ze geeft ook geen signaal dat te willen doen.’

Daar is niet iedereen zo zeker van. Nathalie Tocci, directeur van de denktank Istituto Affari Internazionali, zei tegen De Standaard dat ze ‘niet uitsluit dat Meloni straks bilateraal met Amerika gaat onderhandelen’. 

Gasdeal?

De VS zijn de belangrijkste handelspartner van Italië buiten de EU. Na Duitsland en Ierland is Italië het EU-land dat het meeste uitvoert naar de VS (België komt op de zesde plaats). Italiaanse kwaliteitswijnen, -kazen en -mode vallen bij Amerikanen in de smaak. De Amerikaanse handelsoorlog met de EU treft Italië economisch dus in het hart.

De Italiaanse buitenlandminister Antonio Tajani (Forza Italia) wil de Italiaanse export beschermen door ‘meer te kopen van de Verenigde Staten en vooral aardgas’. Trump hintte eerder al op een gasdeal in ruil voor een mogelijke verlaging of pauzering van de importtarieven. 

Zal Meloni daar voor of achter de camera’s naar hengelen? En doet ze dat dan voor heel de EU of primeert MIGA?

Toen Meloni in het interview met de Financial Times gevraagd werd om te kiezen tussen de Europese Unie (en steun aan Oekraïne) of Trump, noemde ze dat dilemma ‘kinderachtig’ en ‘oppervlakkig’. Toch is het die spreidstand die ze op 17 april voor de ogen van de wereld zal moeten opvoeren.