‘Get brexit done!’ Boris Johnson kan het niet genoeg herhalen. Met nieuwe verkiezingen op 12 december wil hij de impasse eindelijk doorbreken. Maar maak u geen illusies: de brexit verdwijnt niet meteen van het toneel.
Drie eerste ministers, driemaal uitstel, twee akkoorden en twee verkiezingen. Na drieënhalf jaar is de brexit een uitputtingsslag geworden. Brits premier Boris Johnson verklaarde meermaals dat hij onder geen enkele voorwaarde uitstel zou vragen of aanvaarden. ‘Ik sterf nog liever in de sloot’, klonk het begin oktober vastbesloten. Maandagavond ging Johnson tegen zijn zin akkoord met de nieuwe deadline van 31 januari 2020. Nu er op 12 december nieuwe verkiezingen voor de deur staan, wil Johnson eindelijk schot in de zaak krijgen. Get Brexit Done! Maar wie denkt dat de brexit de komende jaren van de politieke agenda verdwijnt, komt bedrogen uit.
Elf maanden
In het meest optimale scenario voor Johnson behaalt zijn Conservatieve Partij in december een klinkende verkiezingsoverwinning en een ruime parlementaire meerderheid. In dat geval zullen het Britse parlement en het Europees halfrond de overeenkomst tussen Londen en Brussel in de loop van januari goedkeuren. Begin februari start een transitieperiode waarin Londen en Brussel zich buigen over de toekomstige handelsrelatie zoals die in de politieke verklaring staat uitgetekend.
De Unie en de regering van voormalig premier Theresa May kwamen overeen dat die overgangsperiode afloopt op 31 december 2020. Diezelfde datum staat een jaar later nog steeds in het akkoord met de regering-Johnson. Waarom? Eind december 2020 eindigt het zevenjarig kader van de Europese meerjarenbegroting waaraan het Verenigd Koninkrijk bijdraagt.
Het is onmogelijk om een diepgaand handelsakkoord in een periode van tien maanden klaar te spelen.
Elf maanden. 335 dagen. Zoveel tijd hebben de Unie en het Verenigd Koninkrijk in eerste instantie om een diepgaand handelsakkoord uit de brand te slepen. Geen mens die gelooft dat die tijdsspanne zal volstaan. ‘Er is een groot verschil tussen enkele richtlijnen in de politieke verklaring en een juridisch bindend handelsakkoord. Het is onmogelijk om dat in een periode van tien maanden klaar te spelen’, vertelt Peter Van Elsuwege, professor Europees Recht aan de Universiteit Gent.
Ter illustratie: de onderhandelingen tussen Canada en de Europese Unie namen bijna zes jaar in beslag vooraleer het voorlopige handelsakkoord in werking trad. Tussen Japan en de Europese Unie ging er vijf jaar over de gesprekken. De snelste overeenkomst die de Europese Unie de afgelopen tijd sloot, het associatieakkoord met Georgië, nam ruim vier jaar in beslag voordat hij echt in werking trad. ‘Dat laatste was slechts mogelijk omdat aanzienlijke delen van het associatieakkoord tussen de Europese Unie en Oekraïne werden overgenomen’, licht Van Elsuwege toe.
Huzarenstuk
Er zit dus druk op de ketel. Het terugtrekkingsakkoord voorziet wel de mogelijkheid om de overgangstermijn na beraad in het zogenaamde EU-VK-overlegcomité één keer met maximaal twee jaar te verlengen. In dat geval loopt de transitieperiode tot 31 december 2022 en hebben de onderhandelaars bijna drie jaar de tijd. Maar de beslissing om de transitieperiode te verlengen moet voor 1 juli 2020 genomen worden. Tussen de uittredingsdatum en zo’n beslissing blijven dus vijf maanden over.
In het slechtste geval hebben de Unie en het Verenigd Koninkrijk slechts drie maanden tijd.
Dat is echter de meest optimistische lezing van de feiten. Tijdens de ‘eerste’ transitieperiode blijft het Verenigd Koninkrijk gebonden aan de Europese regels, geniet het geen vertegenwoordiging in de Europese organen en moet het zijn financiële bijdragen aan het Europese budget betalen. Als de overgangstermijn wordt verlengd, moeten de onderhandelingen over bovenstaande voorwaarden al in mei 2020 van start gaan. Er vanuit gaande dat de handelsgesprekken meteen op 1 februari starten, hebben de onderhandelaars dus drie maanden om vooruitgang te boeken. Resultaten worden snel verwacht: de politieke verklaring stelt de ambitie om tegen 1 juli 2020 een akkoord te bereiken over de visserijsector en aquacultuur.
Bovendien zullen de Unie en het Verenigd Koninkrijk niet al hun aandacht aan de onderhandelingen kunnen wijden. In mei staat een nieuwe Europese top gepland over de omstreden start van de toetredingsgesprekken met Albanië en Noord-Macedonië. Daarnaast moeten de lidstaten een akkoord vinden over de felbevochten Europese meerjarenbegroting, een dossier dat mogelijk nog belangrijker is dan de brexit. Langs Britse zijde moet de regering vrijwel meteen beginnen met de operationalisering van de grenscontroles tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Een regelrecht huzarenstuk.
Politieke problemen
Ook zijn er politieke problemen in het Verenigd Koninkrijk. In de zogenaamde Withdrawal Agreement Bill (WAB), die het terugtrekkingsakkoord tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk in Britse wetgeving omzet, staat dat het Britse parlement een verlenging van de transitieperiode enkel kan tegenhouden. Westminster kan er de regering echter niet toe verplichten om een aanvraag in te dienen. Zonder parlementair initiatiefrecht ligt de sleutel dus in handen van de premier en zijn ministers.
Maar Boris Johnson, die zich heeft omringd met dogmatische brexiteers uit de VoteLeave-campagne, geniet geen greintje vertrouwen op de oppositiebanken. Sommige partijen verdenken de premier ervan dat hij geen uitstel zal aanvragen. Daardoor zou het Verenigd Koninkrijk de Unie volgend jaar alsnog op een bijzonder harde manier verlaten. Enkel over de burgerrechten, de som van 39 miljoen pond en de Noord-Ierse grenskwestie is dan een akkoord bereikt. Midden september verklaarde een woordvoerder van Johnson dat de Britse regering geen enkele intentie heeft om die overgangsperiode te verlengen. Spierballengerol of een slip of the tongue?
Kortom, de brexit zal de komende maanden en jaren niet van het voorplan verdwijnen. Ook al sleept de Conservatieve Partij bij de verkiezingen een meerderheid in de wacht. Behaalt Johnson geen meerderheid, dan zijn de Britten nog verder van huis.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
