De PVV van de extreemrechtse politicus Geert Wilders wordt met voorsprong de grootste partij van Nederland.
De partij van Wilders haalt volgens de exitpoll 37 zetels binnen, wat ongeveer een verdubbeling is in vergelijking met de 17 zetels die in maart 2021 werden binnengehaald. Van de voorspelde nek-aan-nekrace lijkt bovendien geen sprake te zijn: PVV heeft een duidelijke voorsprong op de rest van het deelnemersveld.
De linkse alliantie GroenLinks-PvdA haalt 26 zetels en zou daarmee de op een na grootste fractie worden in de Tweede Kamer.
(Lees verder onder de foto)
De liberale VVD haalt 23 zetels. De partij van ontslagnemend premier Mark Rutte, die nu niet meer is opgekomen, gaat daarmee elf zetels achteruit. De nieuwe partij NSC van Pieter Omtzigt komt op 20 zitjes uit.
Naast VVD lijden ook de overige regeringspartijen een duidelijk nederlaag. De links-liberale partij D66 haalt nog 10 zetels binnen (-14), de christendemocratische CDA moet het volgens de exitpoll met nauwelijks 5 verkozenen stellen (-10). De vierde coalitiepartner, ChristenUnie, verliest twee zetels en houdt nog drie stuks over.
De BoerBurgerBeweging, de grote winnaar van de provinciale verkiezingen in maart dit jaar, wordt op 7 zetels geraamd (+6). In totaal zouden zestien partijen in het parlement terechtkomen.
De Tweede Kamer telt in totaal 150 zetels.
De extreemrechtse partij PVV is ‘echt totaal niet meer te negeren bent, door welke partij dan ook’. Dat heeft partijleider Geert Wilders woensdagavond verklaard in een eerste toespraak na de exitpolls. Hij riep de andere partijen ook op tot samenwerking.
‘De kiezer heeft vanavond gesproken’, zo deelde Wilders mee. ‘De kiezer heeft gezegd: we zijn het spuugzat en we willen – en daar gaan wij voor zorgen – dat de Nederlander weer op één komt te staan.’
Wilders beklemtoonde dat hij met zijn partij wel degelijk in een regering wil stappen. ‘Wij willen meedoen, wij willen besturen. Met 35 zetels gaan wij ook besturen.’
Wilders had in zijn toespraak een duidelijke boodschap voor de overige partijen. Hij beklemtoonde dat de campagne afgelopen is en dat er nu gezocht moet worden naar overeenkomsten en naar mogelijkheden om samen te werken. ‘Dat betekent dat alle partijen, ook de onze, over hun eigen schaduw heen moeten springen.’
‘Vijfendertig zetels zijn een enorm compliment, maar ook een enorme verantwoordelijkheid. We zullen ons best moeten om de hoop van de mensen waar te maken’, aldus nog Wilders.
Reacties uit de Nederlandse politiek
De politiek moet lessen trekken uit de uitslag van de verkiezingen. Dat heeft Dilan Yesilgöz, de lijsttrekker van de liberale regeringspartij VVD, woensdagavond verklaard in een reactie op de exitpolls .
De VVD, die voorbije dertien jaar met Mark Rutte nog de premier mocht leveren, lijkt een duidelijke verkiezingsnederlaag te lijden. Volgens de meest recente projectie verliest de partij 10 zetels, om er nog 24 over te houden. ‘Voor ons valt de uitslag tegen’, reageert Yesilgöz in een korte toespraak. ‘Ik denk dat hier grote lessen voor de politiek in zitten. Er is onvoldoende geluisterd naar de mensen en er zijn onvoldoende werkbare oplossingen geboden’. Over een nieuwe regeringsdeelname spreekt ze zich niet expliciet uit. ‘Het voortouw ligt nu niet bij ons’, klinkt het .
Pieter Omtzigt, de leider van de nieuwe partij NSC, is bereid om in de volgende Nederlandse regering te stappen. Dat heeft hij woensdagavond duidelijk gemaakt in een toespraak voor zijn aanhangers.
‘Wij gaan onze verantwoordelijkheid nemen. Want we hebben plannen. En die plannen kunnen we ook met zijn allen gaan uitvoeren’, klinkt het. Omtzigt benadrukt wel dat het vormen van een nieuwe regering niet eenvoudig zal worden ‘met dit verkiezingresultaat’. Hij hint daarbij naar de extreemrechtse PVV, zonder die partij bij naam te noemen.
Tijdens de campagne had Omtzigt nog aangegeven dat hij niet met de PVV kan samenwerken, omdat dat partijprogramma ingaat tegen de grondwet. De NSC-lijsttrekker benadrukte in zijn toespraak ook het ‘geweldige resultaat’ dat zijn partij op zeer korte tijd heeft neergezet. ‘Die ‘functie elders’ is in Den Haag de komende jaren’, besluit hij.
Frans Timmermans, de lijsttrekker van de linkse alliantie van GroenLinks-PvdA, heeft na de verkiezingsoverwinning van de extreemrechtse partij PVV beklemtoond dat hij de democratie en de rechtstaat in Nederland zal blijven verdedigen. Hij sluit ook uit dat hij met de partij van Geert Wilders in een coalitie zou stappen.
‘De democratie heeft gesproken. Nu breekt het uur aan dat wij de democratie gaan verdedigen’, zegt Timmermans woensdagavond aan zijn aanhangers. ‘Wij zullen schouder aan schouder met al die andere democraten in Nederland die het met ons eens zijn de rechtsstaat blijven verdedigen.’
De nieuwe alliantie tussen GroenLinks en PvdA zou volgens de exitpolls de op een na grootste fractie worden in de Tweede Kamer, met 25 zetels. Maar samen met overwinnaar Geert Wilders in een regering stappen, is voor Timmermans geen optie. Hij beklemtoont dat zijn partij nooit in een coalitie zal stappen ‘met een partij die Nederlanders uitsluit’.
Timmermans maakt duidelijk dat hij teleurgesteld is in de verkiezingsuitlag. ‘Ook in onze uitslag. Ik had op veel meer gehoopt.’ Maar hij toont zich wel enthousiast over de samenwerking tussen GroenLinks en PvdA. ‘Dat is iets dat we moeten uitbouwen. We moeten tegen de andere linkse partijen zeggen: kijk wat er gebeurt als wij niet verenigd zijn. Sluit je bij ons aan.’
De gewezen Eurocommissaris had in zijn speech ook aandacht voor de mensen die zich na de verkiezingsuitslag misschien niet meer welkom voelen in Nederland. ‘Wij laten in Nederland niemand los’, zegt Timmermans. ‘Als je de komende dagen – in de buurt, op school, op het werk – mensen tegenkomt die denken: hoor ik hier nog wel? Zeg dan heel duidelijk: ja!’ ‘In Nederland is iedereen gelijk. Het maakt niet uit waar jouw wieg stond, waar de wiegen van je ouders stonden, waar de wiegen van je grootouders stonden: je hoort erbij.’
Nederlandse kranten spreken van ‘monsterzege’
Dat de partij van Geert Wilders zo groot wordt, in de laatste prognose staat ze op 37 zetels en laat ze alle overige partijen ver achter zich, komt voor veel ochtendbladen als een grote verrassing.
Trouw spreekt van een politieke aardverschuiving en noemt de PVV ‘de overrompelende winnaar van de verkiezingen.’ Volgens de krant is het een scenario waar niemand rekening mee hield, ‘ook niet de winnaar zelf’. Daarmee sluit Nederland aan bij een Europese rechts-populistische trend. ‘De kiezer heeft de politieke lijnen in Nederland uitgegumd en opnieuw getrokken.’
NRC ziet het tijdperk-Rutte eindigen met ‘een rechts-populistische revolte die het Binnenhof op zijn grondvesten doet schudden’. In de ogen van de krant overtreft de verkiezingszege van de PVV ‘alle verwachtingen’. En maakt deze zege het ondenkbaar dat de partij van Geert Wilders ‘niet de kans krijgt om in ieder geval te proberen een rechtse coalitie te vormen’. Het medium wijt het grote succes van de partij aan de sterke tv-optredens van Wilders in de slotfase van de campagne en zijn bereidheid zijn anti-islamitische voorstellen in de ijskast te zetten.
De Telegraaf kopt: Nederland rechtsaf. De krant concludeert dat de kiezer Nederland ‘heeft opgezadeld met een breinbreker van ongekende proporties’. De lust bij andere partijen om met de PVV in zee te gaan is lang niet overal even groot. ‘Daarmee belooft de formatie opnieuw een monsterklus te worden.’ Nu NSC van Pieter Omtzigt ongeveer 20 zetels heeft gekregen is de partij volgens De Telegraaf groot genoeg ‘om in de formatie als sleutelpartij te gaan fungeren.’
Het Financieele Dagblad spreekt van een spectaculaire winst voor Wilders die ‘politiek Den Haag op zijn kop zet’. De VVD moet waarschijnlijk tien zetels inleveren en gaat naar 24. Het FD zegt dat die uitslag ‘vooral een grote nederlaag voor de nieuwe leider Dilan Yesilgöz’ is en wijst erop dat haar voorganger nooit minder dan 31 zetels haalde.
Volgens het AD kan niemand meer om de PVV heen na een ‘verpletterende zege’ en omschrijft die als een ‘rechtse directe’. De krant vindt dat de winst van Wilders niet op zichzelf staat en wijst erop dat in veel Europese landen anti-migratiepartijen in de lift zitten. ‘De kiezer heeft afgerekend met het beleid van de afgelopen jaren.’
Het Nederlands Dagblad schrijft dat ‘politiek Den Haag in shock’ is ‘over de monsterzege van de eenmansbeweging’.
De Volkskrant stelt vast dat met de winst van PVV en Pieter Omtzigts NSC er een rechtse meerderheid is in de Tweede Kamer en dat vorming van een rechtse coalitie voor de hand ligt.