Geen bewijs dat 97 procent van de Russische raketten burgerdoelen treft

Volgens Alexander De Croo zou 97 procent van de Russische raketten in Oekraïne burgerdoelwitten treffen. Het hoge percentage valt niet te checken. Bovendien is de lijn tussen burgerlijke en militaire doelwitten soms vaag. Feit is dat Rusland doelbewust Oekraïense steden en burgers bombardeert. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 31 mei werd premier Alexander De Croo (Open VLD) geïnterviewd door lezers van Het Laatste Nieuws (hier gearchiveerd). Daarin kreeg hij een vraag over de steun van België aan Oekraïne: ‘Dat wij Oekraïne steunen? De logica zelve. Wij sturen nu onze F-16’s. Het was niet evident iedere regeringspartij te overtuigen. Maar waarom? 97 procent van de Russische raketten komt neer op burgerdoelen. We gaan de Oekraïners wel niet laten massacreren, hé!’

Klopt het dat 97 procent van de Russische raketaanvallen burgerdoelen treft?

Percentage van Oekraïense overheid

Volgens Sam De Paepe, woordvoerder van de Open VLD, is het percentage afkomstig van Oekraïense cijfers. Het kabinet-De Croo werd hiervoor gebrieft door Rustem Umerov, de Oekraïense minister van Defensie.

Het percentage viel eerder al tijdens een bijenkomst van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties op 11 april. Toen zei een Oekraïense afgevaardigde dat ‘slechts 3 procent van de Russische raketten, drones en geleide bommen militaire doelwitten raakt, terwijl 97 procent burgerlijke infrastructuur treft.’

Geen onafhankelijke cijfers

‘De bron is natuurlijk partijdig en er zijn geen andere exacte cijfers voorhanden. De uitspraak valt dus niet te verifiëren’, zegt Joris Van Bladel, militair analist en Ruslandkenner bij het Egmont Instituut.

Ook Joakim Paasiviki, onderzoeker aan de Sweden Defence University, laat weten dat wegens ‘een gebrek aan onafhankelijke en gedetailleerde data’ dit percentage niet na te trekken valt.

‘Waarschijnlijk beschikt Oekraïne wel over exacte gegevens van de getroffen doelwitten. Maar die zullen ze nooit meedelen’, aldus Van Bladel. ‘Want dan weten de Russen waar ze raak hebben getroffen en waar ze hun raketten nog wat beter moeten bijstellen.’ Die voetnoot maakt ook het Institute for the Study of War, een Amerikaanse organisatie die militaire conflicten analyseert.

Al beaamt Van Bladel wel dat Rusland doelbewust burgerdoelen viseert: ‘Het past in hun strategie om de Oekraïense weerstand te verminderen en burgers weg te jagen uit de grote steden zoals Charkiv.’ Volgens Van Bladel koos Rusland eind 2022 voor deze strategie: ‘Dat gebeurde onder leiding van generaal Sergej Soerovikin. Hij is berucht om zijn terreuraanvallen in Syrië en Tsjetsjenië. Zijn bijnaam luidt niet toevallig generaal Armageddon.’

Grijze zone

‘Maar het verschil tussen burger- en militaire doelwitten is niet altijd even scherp. Die grijze zone heet “dual use”’, zegt Tom Simoens, historicus aan de Koninklijke Militaire School. Dual use-doelwitten hebben zowel een burgerlijke als militaire invulling. Zo is een brug over een rivier niet alleen handig voor burgers, maar ook voor tanks.

De ngo ACLED (Armed Conflict Location & Event Data) verzamelt data over het conflict in Oekraïne en tracht ook burgerdoelwitten in kaart te brengen. Maar het gaat dan enkel om geweld waarbij uitsluitend burgerslachtoffers vielen. De grijze zone van dual use maakt het moeilijk om doelwitten te identificeren.

Volgens Simoens telt vooral de proportionaliteit: ‘Eén militair staat niet in verhouding met 20 burgerdoden. En ook bij de bombardementen op energievoorzieningen worden de burgers relatief hard getroffen. De verhouding zit volkomen scheef.’

Een andere belangrijke factor blijkt de gebrekkige precisie van de geleide bommen en ballistische raketten die Rusland afvuurt. Daardoor raken ze ook onbedoeld civiele infrastructuur. ‘Poetin maakt almaar meer gebruik van Noord-Koreaanse missiles (raketten). Die missen wel eens hun doel, al houden de Russen daar absoluut geen rekening mee’, vertelt Simoens.

Ook gebaat bij militaire doelen

Tijdens de nacht van 31 mei op 1 juni vond een grootschalige Russische raketaanval op energiefaciliteiten in Oekraïne plaats. Oorlogsjournalist Arnaud De Decker werkt vaan aan het Oekraïense front. Hij getuigt: ‘Van wat ik zelf zie, vindt de overgrote meerderheid van de aanvallen plaats op civiele infrastructuur, zoals huizen en energievoorzieningen. Maar dat percentage van 97 procent valt inderdaad niet te verifiëren.’

Toch blijft Simoens van mening dat 97 procent een wel erg hoog cijfer is: ‘Gezien de Russische strategie kan het zijn dat het percentage wel rond de 60 à 70 procent schommelt. Maar laten we niet vergeten dat Rusland ook baat heeft bij het treffen van strikt militaire doelen. Anders zullen ze het Oekraïense leger niet snel kunnen verslaan.’

Westerse steun

‘Het vermelden van zo’n torenhoog percentage aan getroffen burgerdoelwitten lijkt mij vooral te passen binnen de strategische communicatie van de NAVO’, besluit Van Bladel. Die strategie zou er volgens hem in bestaan om draagvlak te creëren voor het gebruik van Westerse wapens door de Oekraïners op Russisch grondgebied.

Op 31 mei gaf de Amerikaanse president Joe Biden alvast groen licht aan Oekraïne om met Amerikaanse wapens doelwitten op Russische bodem te treffen. Al mag dit enkel gebeuren om Charkiv te beschermen, in de hoop dat de burgerbevolking niet langer onder de Russische bombardementen hoeft te lijden.

Thibault Coigniez