‘Gecontroleerde migratie is de toekomst van Europa’

‘Het zou kortzichtig zijn indien Europa voor de toekomst louter muren wil optrekken. Het moet ook ramen en deuren voorzien, om een verantwoord, humaan en noodzakelijk beleid uit te bouwen’, schrijft Jan De Volder in de aanloop naar de Europese verkiezingen. In heel wat landen vormt het migratievraagstuk een prominent verkiezingsthema.

Begin deze week landden op de Nationale Luchthaven van Zaventem acht families van Syrische vluchtelingen. Het ging om 34 personen, kinderen inbegrepen. Voor hen geen gevaarlijke reis over zee en over land om voet op Europese bodem te kunnen zetten. Ze konden naar ons land reizen met een visum en per vliegtuig, zoals u en ik dat zouden doen.  

Ze werden opgewacht door vrijwilligers van plaatselijke steuncomités met applaus en bloemen. Deze comités zorgen voor onthaal, huisvesting en begeleiding bij asielprocedure en integratietraject. Deze families kwamen terecht in gemeenten in de verschillende landsgedeelten: Aarlen, Brussel, Jette, Kraainem, Kortrijk, Luik, Maasmechelen, Mechelen.

De hartelijkheid waarmee deze mensen ontvangen werden, steekt schril af bij de hatelijkheid waarmee de gemiddelde asielzoeker af te rekenen krijgt. Dat is het model van de “Humanitaire Corridor”. Dat werd ontwikkeld door de Gemeenschap van Sant’Egidio en haar partners, vaak christelijke kerken en hun solidariteitsorganisaties, in antwoord op de humanitaire crisissen aan de grenzen van Europa.

Dankzij dit project konden de afgelopen jaren zowat achtduizend vluchtelingen uit voornamelijk Syrië, Eritrea en Afghanistan een nieuw leven opbouwen in Europa: vooral in Italië en Frankrijk, en totnogtoe ook 310 personen in België. Een druppel op een hete plaat, zegt u? Misschien, maar ieder leven telt.

Families en individuen die overkwamen, kregen een visum op basis van hun kwetsbaarheid. Religieus toebehoren is geen criterium: bij de groep die maandag aankwam waren orthodoxe christenen, soennitische moslims en yezidi. Ze verbleven voordien in een ander land (Libanon, Turkije, Pakistan,  Ethiopië of Libië) en hadden geen perspectief op terugkeer naar hun land van herkomst. Vaak gaat het om vrouwen met kinderen. Of personen met een handicap of een aandoening. In Europa worden ze actief begeleid bij hun integratie, waarbij ze vertrouwd raken met de wetten en gebruiken in onze samenleving, scholing en opleiding krijgen, de taal aanleren, naar de werkvloer worden toegeleid. Ervaring toont aan dat dit proces vaak succesvol verloopt, juist door de adhoc-inzet van vrijwilligers. Het feit dat er amper doorreizen zijn naar nieuwe bestemmingen, toont aan dat de gezinnen zich settelden in hun nieuwe thuisland.

De “Humanitaire Corridor” is gebaseerd op “Community Sponsorship”: de kosten voor overtocht, visum en eerste onthaal worden gedragen door de deelnemende organisaties, niet door de begunstigden zelf. Een schril contrast met de waanzinnige bedragen die sommigen uit wanhoop bereid zijn te betalen aan malafide organisaties en mensensmokkelaars. De “Humanitaire Corridors” kregen het vertrouwen van zowel centrum-rechtse als centrum-linkse bewindslui (in ons land de Staatssecretarissen Theo Francken, Sammy Mahdi en Nicole De Moor). Zelfs de radicaal-rechtse regering-Melloni zette het project voort: de Italiaanse regering ondertekende onlangs een humanitaire corridor voor 1500 vluchtelingen die in kampen in Libië vastzitten.

Antwoord op de vrees voor ongecontroleerde migratie

Het is een concreet antwoord, vanuit de burgermaatschappij, in samenwerking met de overheid, op de vraag van vluchtelingen om veilig en legaal Europa te kunnen bereiken. Het is tevens een antwoord op de vrees voor ongecontroleerde migratie, want deze vluchtelingen zijn op voorhand ondervraagd en gescreend. Men weet dus op voorhand wie aankomt. Het is een concreet voorbeeld van wat in het jargon “Complementary legal pathways” heet: veilige en legale routes voor vluchtelingen, die aanvullend zijn op de hervestigingsprogramma’s die het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties (UNHCR) uitwerkt, in samenwerking met een aantal lidstaten, waaronder België. Deze programma’s, hoe noodzakelijk ook, zijn vaak bijzonder omslachtig en traag, zoals administraties werken. De Europese Commissie ondersteunt sinds kort lidstaten die dergelijke “Legal Pathways” voor “Humanitarian Admissions” inrichten.

De komende Europese verkiezingen worden in heel wat lidstaten gedomineerd door het migratievraagstuk. Grote delen van de bevolking blijken bevreesd voor ongecontroleerde migratie, die in hun ogen de proporties aanneemt van een “invasie” (quod non, een klein miljoen asielzoekers jaarlijks op een bevolking van ca 450 miljoen is perfect absorbeerbaar en integreerbaar), of maakt hen zelfs vatbaar voor van de pot gerukte complottheorieën als die van een geprogrammeerde “omvolking”. De Europese instanties hebben de afgelopen maanden de vlucht vooruit genomen en een aantal akkoorden gesloten met landen buiten de Europese Unie, die er vooral op gericht zijn vluchtelingen en aspirant-migranten buiten de Europese grenzen te houden.

Ook het recente Asiel- en migratiepact is een krampachtige poging om grip te krijgen op het ingewikkelde migratiefenomeen. Een echt toekomstgericht beleid vraagt meer visie en daadkracht, en minder angst. Want de situatie is wat ze is: de vele crisissen in de wereld zullen ervoor zorgen dat een (in werkelijkheid beperkt) gedeelte van de mensen op de vlucht ook onze richting zal blijven uitkomen. De combinatie van wanhoop en hoop op een menselijk bestaan laat zich immers ten langen leste niet tegenhouden door grenswachten, prikkeldraad en procedures. Ten tweede laat de bevolkingspiramide ook zien dat Europa gewoon vers bloed nodig heeft: de vele oningevulde vacatures op onze arbeidsmarkt, ook voor laag gekwalificeerde jobs, laten dit zien. En ten slotte is er ook nog een discours van mensenrechten, waartoe Europa verplicht is als het zichzelf niet wil verraden, een onschatbaar kapitaal dat tegen een ontstellend hoog tempo verdacht wordt gemaakt en onderuit wordt gehaald.  

Het zou kortzichtig zijn indien Europa voor de toekomst louter muren wil optrekken. Het moet ook ramen en deuren voorzien, om een verantwoord, humaan en noodzakelijk beleid uit te bouwen. De “Humanitaire Corridor” is zo’n poort. Een Senior journalist als Rik Van Cauwelaert wijdde er onlangs een bijdrage aan in De Tijd (8 maart 2024). Hij schreef: “Omdat een asiel- en migratiestop een illusie is, verdient de methode van Sant’Egidio navolging, maar dan op een grotere schaal.” Wie zijn wij om hem tegen te spreken?

Jan De Volder is houder van de Cusanus Leerstoel “Religie, Conflict en Vrede” aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven en is verantwoordelijk voor het programma Humanitaire Corridors van Sant’Egidio.