‘Gaat Johnson het Verenigd Koninkrijk besturen als een radicale populist of als de gematigde Tory?’

‘Wie is de echte Boris Johnson? De Britse Trump of een One Nation Conservatief?’, vraagt Lia Van Bekhoven zich af.

De zege kwam hem niet aanwaaien. Boris Johnson nam zes weken geleden een risico de kiezers een mandaat te vragen voor zijn Brexitakkoord. Hij had geen verkiezingen hoeven uitschrijven. Hij had de concessies kunnen accepteren die het parlement hem zou hebben opgedrongen. Maar zo zit Boris Johnson, de man die tien jaar geleden zijn route plande naar Downing Street, niet in elkaar.

Gebrek aan vertrouwen

De regeringsleider mag graag de brand zetten in orthodoxe zekerheden. Hij had zeker geluk met zijn tegenstander. Met een pragmatischer en charismatischer Labourleider dan Jeremy Corbyn was het lastiger geweest in de verkiezingscampagne overeind te blijven, laat staan een regeringsminderheid om te zetten in een superdeluxe meerderheid. Johnson had ook het Brexit-tij mee.

De premier hield zich netjes aan de boodschap van zijn campagneleiders. Hij liet grappen achterwege en keek voortdurend alsof hij het meende. Hij meed evenementen met een potentieel voor uitglijers zoals persconferenties en interviews. Hij ontweek spontane ontmoetingen met het electoraat en bleef aan de oppervlakte. Saai was goed. Het kiesprogramma was, op wat paragrafen na over uittreding, nagenoeg leeg. Het Instituut voor Fiscaal Onderzoek vond zijn ‘gebrek aan betekenisvolle beleidspunten opmerkelijk’.

Gaat Johnson het Verenigd Koninkrijk besturen als een radicale populist of als de gematigde Tory?

De Britse kiezers zagen een gedisciplineerde, minder chaotische Johnson dan ze gewend waren. Hij was zelfs, onder toezicht van zijn vriendin, een paar kilo afgevallen. Maar wat voor premier gaan ze krijgen? De Britten gunden Johnson een meerderheid van 80 zetels, zonder een idee te hebben waarvoor ze stemden. Of op wie. Wat ze weten van hun regeringsleider is dat hij twee keer ontslagen is omdat hij loog tegen werkgevers. Sinds Johnson Downing Street betrok heeft hij het parlement en de queen om de tuin geleid, zaken waarvoor je nog niet zo lang geleden ontslagen zou zijn. Zijn adviseurs verspreidden fake nieuws op sociale media en betaalden Google om lezers naar de bewuste sites te lokken.

Britten vertrouwen Johnson voor geen meter. Volgens een onderzoek vorige maand had de Conservatieve aanvoerder een betrouwbaarheidswaardering van min14 procent. Maar waar ruim tweederde van Brexiters hem wel mee vertrouwen is met de missie het VK uit de EU te trekken. Get Brexit Done resoneerde. Maar een leuze is geen beleid. Net als Make America Great Again. Het is geen plan.

Matig of radicaal

De omvang van de overwinning heeft de politieke spelregels veranderd. De grote meerderheid heeft Johnson verlost van de Brexit farizeeen uit zijn fractie. Niet langer de gegijzelde van de Brextremisten kan de premier doen wat hij wil. Maar wat Johnson wil en specifiek wat voor Brexit hij wil is de vraag. Hij beloofde ‘een fantastische handelsovereenkomst’ met de EU. De deal moet volgend jaar onder de kerstboom liggen. Dat is fantastisch in de zin van fantasierijk, zegt Brussel. Een handelsovereenkomst sluiten is immers geen kwestie van maanden, maar van jaren.

Gaat Johnson het Verenigd Koninkrijk besturen als een radicale populist? Of als de gematigde Tory die hij zegt te zijn? We weten het niet, wellicht omdat BoJo het zelf niet weet. Vier jaar geleden, toen Johnson nog burgemeester van Londen was, wist hij niet eens of hij voor- of tegenstander was van Brexit. Remain lag in de peilingen comfortabel voor, maar na aarzeling besloot Johnson de uittreders te versterken. Die zet was cruciaal. Zonder het aanstekelijk optimisme van Johnson is het onwaarschijnlijk dat Brexit er gekomen was. En zonder Brexit geen premierschap voor de man die er als kind van droomde ‘koning van de wereld’ te zijn.

‘Hij is niet geïnteresseerd in besturen’, zei oud voorzitter van de Conservatieve partij Chris Patten tegen de Financial Times over Johnson, ‘hij is enkel geïnteresseerd in het bereiken van de top. Hij is tot alles in staat. Zijn overtuigingen zijn zo elastisch dat hij alle kanten op kan. Hij gelooft nergens in behalve in Boris Johnson.’

Wie is de echte Boris Johnson? De Britse Trump of een One Nation Conservatief? Sinds het Brexit referendum heeft Johnson een polariserende rol gespeeld. Liever dan de verschillen tussen pro – en anti Brexiters te helen, buitte hij ze uit. Kortgeleden nog zei hij ‘steeds meer bewondering’ te hebben voor de Amerikaanse president. Maar zijn overwinningstoespraak vrijdagochtend galmde van verzoenende beloftes verschillen te helen. Volgens sommige collega’s hoort Johnson van nature thuis in het politieke middenveld. Zijn premierschap zou een weerspiegeling gaan zijn van zijn burgemeesterschap. Als Londens burgervader stimuleerde hij sociale woningbouw, verbeterde het openbaar vervoer en bood amnesty aan illegale immigranten.

Het is mogelijk dat premier Johnson precies weet welke koers hij inslaat. De Britten hebben geen idee. Ze moeten er nog achter komen wie de man is die ze voor vijf jaar de sleutel van Downing Street nummer tien gaven.