Zes weken na de vervroegde parlementsverkiezingen zoekt Frankrijk nog altijd naar een nieuwe regering en premier. Maar hoewel de tijd dringt, lijkt een doorbraak weinig waarschijnlijk.
De succesvolle Olympische roes is stilaan uitgeslapen, Frankrijk gaat weer over tot de politieke orde van de dag. Midden juli vond in Frankrijk de tweede ronde van de vervroegde parlementsverkiezingen plaats en ruim zes weken later heeft het land nog altijd geen nieuwe regering. De linkse coalitie Nouveau Front Populaire (NFP) – gaande van het radicaal-linkse La France Insoumise tot aan de centrumlinkse PS en PP – werd tot verrassing van velen de grootste, gevolgd door respectievelijk de bondgenoten van de Franse president Emmanuel Macron en het extreemrechtse Rassemblement national van kopstukken Marine Le Pen en Jordan Bardella.
Geen van de drie blokken behaalde een absolute meerderheid, waardoor de Franse politiek tegen de gewoonte in op zoek moet naar een coalitie. De tijd dringt. Frankrijk kent een torenhoge staatsschuld, belandde midden juni net zoals België op het Europese strafbankje, wordt in de gaten gehouden door de financiële markten en moet de komende weken een begroting opmaken voor 2025. Veel staat of valt met wie de premier mag leveren. In principe kan Macron zonder ruggenspraak van het parlement een eerste minister benoemen. Maar zonder parlementaire meerderheid bestaat het risico dat die premier al na de eerste vertrouwensstemming in de Assemblée zijn koffers moet pakken.
Afzetting
Macron heeft dus geen vrij spel. Om vaart te maken ontvangt hij vrijdag alle partij- en fractievoorzitters in zijn Élysée, volgens een woordvoerder zal er daarna snel actie volgen. Na lang soebatten schoof de NFP-coalitie eind juli Lucie Castets naar voren, een ernstige en progressieve kandidaat-premier. De 37-jarige Castets is een product van het Franse eliteonderwijs en werkte zich op tot in de hoge regionen van de Parijse ambtenarij. Ze staat voor een ambitieus sociaal klimaatbeleid, wil de minimumlonen gevoelig optrekken en verzet zich tegen een pensioenleeftijd van 64 jaar.
Zeker dat laatste stoort de eigengereide Macron. De Franse president ontbond begin juni het Franse parlement omdat hij verdere economische hervormingen wil doorvoeren en daarvoor een meerderheid in het parlement nodig heeft – zijn gok draaide verkeerd uit. Maar Macron is ervan overtuigd dat geen enkele partij of coalitie de parlementsverkiezingen heeft gewonnen. Daarom voelt hij zich niet bepaald verplicht om Castets voor te dragen. Om die reden dreigt de radicaal-linkse La France Insoumise-voorzitter Jean-Luc Mélenchon op zijn beurt met een afzettingsprocedure tegen Macron. Al weet de populistische brulboei ook dat dat spoor zowel politiek als juridisch verre van haalbaar is.
Het NFP wil naar eigen zeggen wel regeren. ‘Het is nu de hoogste tijd om actie te ondernemen: zoals in alle parlementaire democratieën moet de leidende coalitie (het NFP, nvdr) een regering vormen, afspraken maken in het parlement en aan de slag gaan. We hebben hier de hele zomer aan gewerkt. We zijn er klaar voor’, schrijven enkele NFP-kopstukken donderdag in een open brief. Dat Macron daar niet zomaar in meegaat, maakt niet alleen Mélenchon boos. ‘Wie verantwoordelijk is voor de vervroegde verkiezingen moet de uitslag van diezelfde verkiezingen respecteren’, vond Castets.
Jupiter
Maar niemand weet wat Macron precies van plan is om de impasse snel te doorbreken. Er komt weinig schot in de zaak, en dat wijst er volgens de Franse media op dat Macron de nieuwe politieke realiteit sinds de verkiezingen niet onder ogen wil zien. ‘Jupiter Macron wil niet meer van zijn Olympische berg afdalen’, schreef de Franse krant Libération recent. De president zou er nog altijd op rekenen dat de centrumlinkse NFP-partijen vroeg of laat coalitiepartner La France Insoumise de rug toekeren, waardoor het linkse blok uit elkaar zou spatten. Dat geeft Macron en zijn partij dan de bovenhand als het tot regeringsonderhandelingen zou komen tussen centrumrechts en centrumlinks.
Maar heel waarschijnlijk is dat scenario niet. Het linkse blok blijkt veel robuuster dan gedacht. Nochtans doen de radicale standpunten van La France Insoumise over Hamas of de verkiezingen in Venezuela ook bij de centrumlinkse coalitiepartners veel wenkbrauwen fronsen. Maar de coalitie houdt stand en dat heeft meerdere redenen. Wegens Macrons impopulariteit is het voor centrumlinks met het oog op de presidentsverkiezingen van 2027 oninteressant om te dicht tegen diens partij aan te schurken. En bovendien zouden de aparte NFP-partijen zonder coalitie aan invloed verliezen.
Moeilijk verteerbaar
Hoe moet het dan verder? In de Franse media circuleren al enkele weken namen van kandidaat-premiers die Macron wel zou kunnen benoemen. Onder hen de voormalige minister Xavier Bertrand, Lés Républicains-topvrouw Valérie Pécresse of de voormalige eurocommissaris en brexitonderhandelaar Michel Barnier. Maar zij zijn alledrie van (centrum)rechtse signatuur en daarom moeilijk verteerbaar voor links. Bovendien wil geen van hen weten van een samenwerking met La France Insoumise. Dat Macrons partij recent een rechtse coalitie sloot om te voorkomen dat een NFP-kandidate parlementsvoorzitter werd, zette bij verenigd links al veel kwaad bloed.
Misschien keert oud-premier Bernard Cazeneuve wel door de grote poort terug, speculeren enkele Franse kranten. Cazeneuve was eerste minister onder de voormalige centrumlinkse president François Hollande en heeft een socialistische signatuur. Hij zou van de gematigde flank van centrumlinks de voorkeur krijgen om de brug met Macron en centrumrechts te slaan. De timing is niet toevallig: Mélenchons poging om Macron af te zetten zou een goede aanleiding zijn om het radicaal-linkse kopstuk buitenspel te zetten. Met andere woorden impliceert de eventuele keuze voor Cazeneuve wel een breuk met La France Insoumise én daarmee is het onduidelijk of een Cazeneuve-premierschap wel een absolute meerderheid kan opleveren.
De Franse president moet bovendien zijn eigen partij in de gaten houden, want ook daar ontpopt zich stilaan een richtingenstrijd. Macrons gok voor vervroegde verkiezingen viel niet overal in goede aarde, verschillende kopstukken zijn duidelijk teleurgesteld. Zo ook afscheidnemend premier Gabriel Attal, die bij de verkiezingen ongewild de kastanjes uit het vuur moest halen voor Macron. Voor de zomer verliep de stemming over de fractievoorzitter van zijn partij al erg moeilijk, hetzelfde dreigt te gebeuren nu zijn partij een nieuwe voorzitter moet kiezen.