In het Europees Parlement heerst een ware stammenstrijd. Volgens de sociaaldemocraten en liberalen doorbreken de christendemocraten tegen de afspraken in het cordon sanitaire.
De conservatieve christendemocrate Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie, de sociaaldemocraat Antonio Costa als voorzitter van de Europese Raad en de liberale Kaja Kallas als Hoge Vertegenwoordiger van het Europese Buitenlandbeleid. In juni, net na de Europese stembusgang, besloten de drie pro-Europese centrumpartijen om de komende vijf jaar opnieuw met elkaar in zee te gaan en bezegelden ze het principeakkoord door de Europese topfuncties onder elkaar te verdelen.
De drie fracties in het Europese halfrond, die samen een comfortabele meerderheid kunnen vormen, bevestigden hun gelofte en zo werd Von der Leyen opnieuw Commissievoorzitter – ook de Groenen stemden mee in de hoop niet vergeten te worden. Maar nog geen drie maanden later zijn de wittebroodsweken voorbij en liggen de scheidingspapieren al open en bloot op tafel. De sociaaldemocraten (S&D) en liberalen (Renew) verwijten de christendemocraten en conservatieven (EVP) namelijk vreemd te gaan met extreemrechts. Maar die fractie trekt zich daar weinig van aan.
Open relatie
In het Europees Parlement is een open relatie normaal gesproken geen taboe. In tegenstelling tot de Belgische Kamer kent de Europese instelling doorgaans geen vastomlijnde meerderheid van partijen die een in beton gegoten coalitieakkoord schouder aan schouder uitvoeren. Per dossier kunnen meerderheden anders worden gevormd. Wel bestaat de traditie dat enkele Europagezinde fracties informeel de handen in elkaar slaan om de wetgevende termijn van vijf jaar in goede banen te leiden – ditmaal ging het dus over de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen.
Die manier van werken heeft enkele voor- en nadelen. Enerzijds bestaat er in Europa geen duidelijke tegenstelling tussen meerderheid en oppositie. Zeker voor buitenstanders is het daardoor moeilijk om de verantwoordelijken voor het gevoerde beleid te herkennen en hen in het stemhokje te belonen dan wel af te straffen. Anderzijds moeten de informele coalitiepartners het niet over alles met elkaar eens zijn louter omdat een coalitie dat impliceert. In principe primeert de inhoud, is er nauwelijks particratie en zijn parlementsleden er vrij om naar eigen overtuiging te stemmen.
‘Chaos met fascisten’: staat het Europese cordon sanitaire op barsten?
Partnerruil
Een partnerruil in de vorm van een wisselmeerderheid kan dus zeker eens voorvallen – denk aan een scenario waarbij de groenen een voorstel van de sociaaldemocraten over de streep trekken terwijl de helft van de christendemocraten tegen is. Maar vreemdgaan met extreemrechts is van een volledig ander kaliber. Net zoals in België bestaat er in het Europees Parlement namelijk een cordon sanitaire tegen anti-Europese en extreemrechtse partijen. Zij krijgen geen invloedrijke functies in het parlement of de Europese Commissie en hun voorstellen worden niet gesteund, zo wil de traditie.
Maar net zoals in Izegem staat het cordon ook in Europees verband donder druk. De voorbije maanden stemde de centrumrechtse EVP namelijk meermaals mee met extreemrechts in het Europese halfrond. In september ging dat nog over een weinig betekenisvolle resolutie over Venezuela, donderdagmiddag betrof het de niet onbelangrijke Europese ontbossingswet. Die Green Deal-verordening verbiedt de verkoop van onder meer koffie, vlees en cacao op de Europese markt als daar waardevol bos voor werd gekapt. Opvallend: in april stemde de EVP nog voor de wet.
Tot onvrede van de sociaaldemocraten en liberalen kreeg Raffaele Fitto van de radicaal-rechtse partij Fratelli D’Italia de invloedrijke rol van uitvoerend vicevoorzitter.
Hoorzittingen
Er is meer. Midden september, met het oog op de volgende Commissie, wees Von der Leyen aan de 26 kandidaat-Eurocommissarissen portefeuilles toe. Tot onvrede van de sociaaldemocraten en liberalen kreeg Raffaele Fitto de invloedrijke rol van uitvoerend vicevoorzitter, nota bene nadat zijn radicaal-rechtse partij Fratelli D’Italia van premier Giorgia Meloni tegen Von der Leyen had gestemd. Oliver Varhelyi, het mannetje van Hongaars premier Viktor Orbán, kreeg op zijn beurt de bevoegdheid over Gezondheid, wat met diens abortusstandpunten en met de pandemie indachtig bij sommigen de wenkbrauwen deed fronsen.
‘Nu Donald Trump wint, is Viktor Orbán de Europese leider met veruit het beste netwerk’
De sociaaldemocraten en liberalen willen Fitto daarom degraderen tot een gewone Eurocommissaris en de gezondheidsportefeuille van Varhelyi elders onderbrengen – zelfs bij iemand van centrumrechts, als het moet. Maar dat manoeuvre schiet in het verkeerde keelgat bij de centrumrechtse fractieleider Manfred Weber. Die schuift al langer naar rechts op en lijkt steeds meer bereid om met extreemrechts samen te werken – zijn fractie kan zowel over rechts als links een meerderheid vormen. In een tegenreactie blokkeert hij nu de goedkeuring van twee belangrijke uitvoerende Eurocommissaris van de sociaaldemocraten en liberalen.
Houdgreep
De drie partijen houden elkaar nu in een houdgreep, waardoor de goedkeuring van de Europese Commissie vertraging dreigt op te lopen – de kans is niet onbestaande dat ze pas tegen 1 januari van start zal gaan. Woensdagnamiddag trachtte Von der Leyen de zaak nog recht te trekken, maar tevergeefs. Fundamenteler is echter het totale gebrek aan vertrouwen tussen de drie partijen. De sociaaldemocraten en liberalen willen onder geen beding dat de christendemocraten de komende twee jaar van twee walletjes eten, terwijl die laatsten de eersten verwijten zelf politieke spelletjes te spelen.
‘Steeds vaker en steeds openlijker zien we hoe de EVP allianties opzoekt met extreemrechtse en radicale partijen.’
‘Steeds vaker en steeds openlijker zien we hoe de EVP de pro-Europese samenwerking verwerpt en allianties opzoekt met extreemrechtse en radicale partijen in het Europees Parlement’, laat S&D-Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) optekenen. Maar bij de EVP kaatsten ze de bal dus terug. ‘Er is Italië beloofd dat het een belangrijke post in de Commissie zou krijgen, daarom heeft Meloni zich destijds ook niet tegen de socialist Costa verzet’, aldus CD&V-Europarlementslid Wouter Beke, die zich bij de ontbossingswet in tegenstelling tot veel van zijn partijgenoten onthield toen de EVP omstreden amendementen voorstelde.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier