Eind november vorig jaar was de Oostenrijker Martin Sellner, invloedrijk voorman van de extreemrechtse identitaire beweging, de hoofdgast op een geheim sponsordiner in een hotel in Potsdam, bij Berlijn. Aan een select kransje van artsen, ondernemers en politici van de extreemrechtse AfD presenteerde Sellner er zijn ‘masterplan’. Dat plan moet het mogelijk maken om mensen met een migratieachtergrond het land uit te zetten, zelfs als het migranten met een Duits paspoort zijn. Daarbij werd ook aan een soort eindoplossing gedacht. Tot twee miljoen gedeporteerden zouden zich volgens dit remigratieplan moeten vestigen in een ‘modelstaat’ in Noord-Afrika. Daarmee doet het plan onvermijdelijk denken aan een idee uit de koker van de nationaalsocialisten in 1940 om Joden naar het eiland Madagaskar te verbannen.
Ontmaskering
Het verslag van de ontmoeting in Potsdam, integraal te lezen op de site van het Duitse onderzoekscollectief Correctiv, deed aardig wat stof opwaaien in de Duitse pers. Onder meer de aanwezigheid van Gerrit Huy, AfD-parlementslid, en Roland Hartwig, de adviseur van AfD-voorzitster Alice Weidel, werd door velen gezien als een ontmaskering van een partij die zich, zoals vandaag wel meer extreemrechtse partijen, graag als fatsoenlijk presenteert. Intussen heeft partijleiding de samenwerking met Hartwig ‘met onmiddellijke ingang’ beëindigd.
De onthulling komt bovendien op een moment dat er al even een discussie sluimert over een partijverbod. Zo circuleert er een petitie die daartoe oproept en al door meer dan 400.000 Duitsers is ondertekend. De oproep loopt parallel met de pogingen van de jurist en CDU-parlementslid Marco Wanderwitz om in de Bondsdag een motie in die zin in te dienen.
Tot de voorstanders van een AfD-verbod behoort sinds kort ook auteur en journalist Stefan Kuzmany. In een opiniestuk voor Der Spiegel schreef hij vorig weekend hoe hij tot voor kort sceptisch stond tegenover zo’n verbod, al was het maar omdat zoiets de kans biedt aan AfD-politici om zich als slachtoffers te profileren. ‘Maar wat het onderzoek van Correctiv over de samenkomst in Potsdam aan het licht heeft gebracht, deed mij van mening veranderen. De AfD zou geen cent mogen krijgen uit de potten van de partijfinanciering.’
Ideeën verdwijnen niet
In een reactie aan Knack stelt Kuzmany goed te beseffen dat een verbod het gedachtegoed dat binnen die partij blijkbaar leeft, niet zal doen verdwijnen. ‘De ideeën zouden elders weer de kop opsteken, onder een andere naam. Maar een partijverbod zou ook twee positieve gevolgen kunnen hebben: ten eerste zou het ook een einde maken aan elke aanspraak op partijfinanciering door de staat. En ten tweede zou zo’n verbod veel mensen die nu uit protest op de AfD stemmen, zonder zelf echt extreemrechts te zijn, duidelijk maken dat ze zich door deze stem ook buiten de democratische consensus plaatsen.’
Vraag is dan of zo’n verbod kans van slagen heeft. ‘Dat is heel moeilijk in te schatten’, stelt Kuzmany. ‘Naar mijn mening hebben vertegenwoordigers van de AfD al voldoende bewijs geleverd van hun pogingen om de liberale democratie af te schaffen. Maar uiteindelijk zou het Grondwettelijk Hof moeten beslissen.’
De extreemrechtse partij zou geen cent mogen krijgen uit potten van de staat.
Een AfD-verbod is ook het onderwerp van een recent gesprek met Michaela Hailbronner, hoogleraar publiekrecht van de Universiteit van Münster, in het weekblad Die Zeit. Over het masterplan van Sellner is Hailbronner helder: dat is antigrondwettelijk. ‘Voorstellen om burgers te verdelen in zogenaamde bio-Duitsers en paspoort-Duitsers en hen vervolgens verschillend te behandelen, zijn gebaseerd op een racistisch concept. Dat is in strijd met de democratie.’
Echt schuldig?
Een andere vraag is of zulke ideeën aan de AfD mogen worden toegeschreven, enkel omdat kopstukken ingingen op een uitnodiging om naar die ideeën te komen luisteren. ‘Het feit dat een van de adviseurs van partijvoorzitster Weidel blijkbaar aanwezig was op de bijeenkomst, suggereert dat dergelijke plannen ook de federale partijleiding bereiken’, stelt Hailbronner. ‘En er zijn ook verklaringen van Weidel zelf en andere bestuursleden die in deze richting gaan.’
Volgens Hailbronner is de partij, na een periode van relatieve matiging, opnieuw aan het radicaliseren. Maar of de Duitse kiezer zich daardoor laat afschrikken? In de nieuwste peilingen, afgenomen na de berichtgeving over de samenkomst in Potsdam, behaalt de AfD scores van 22 tot 24 procent. Ze is daarmee afgetekend de tweede partij, zij het op enige afstand van de christendemocratische CDU.
