Acht op de tien criminele netwerken die in de EU actief zijn misbruiken legale bedrijfsstructuren voor hun criminele activiteiten. Dat schrijft Europol in zijn eerste dreigingsevaluatie over financiële en economische misdaad in de EU, die Knack kon inkijken.
‘De andere kant van de medaille: een analyse van financiële en economische criminaliteit in de EU’ is de titel van een nieuw rapport dat Europol vandaag naar buiten brengt over de ondergrondse criminele economie waarin miljarden euro’s rondgaan.
‘De georganiseerde misdaad heeft een parallelle wereldwijde criminele economie opgebouwd rond het witwassen van geld, illegale financiële transfers en corruptie’, schrijft Europol-directeur Catherine de Bolle in de inleiding. ‘Criminelen maken gebruik van die drie praktijken om hun criminele winsten te verbergen, te verplaatsen en er uiteindelijk van te profiteren.’
Europol stelt in zijn rapport onder meer dat bijna 70 procent van de criminele netwerken die in de EU actief zijn, gebruikmaken van een of andere vorm van witwassen om hun activiteiten te financieren en hun vermogen te verbergen. Zes op de tien criminele netwerken doet dan weer een beroep op ‘corrupte methoden’ (lees: omkoping) om hun illegale doelen te bereiken.
Juweliers en stripclubs
Volgens Europol worden ‘geldintensieve bedrijven’ gemakkelijk misbruikt om geld wit te wassen: bars, restaurants, pizzeria’s, kruidenierswinkels, bouwbedrijven, autoverkopers, autowasstraten, kunst- en antiekhandelaars, veilinghuizen, pandjeshuizen, juweliers, textielwinkels, drank- en tabakswinkels, detailhandels/nachtwinkels, gokdiensten, stripclubs en massagesalons zijn veelvoorkomende voorbeelden.
Bovendien voorzien zogenoemde ‘offshore professionals’ hun criminele klanten van schermvennootschappen en trusts die vennootschappen, holdings en aandelen bevatten. Dat doen ze volgens Europol om eigendom te verbergen en een schijn van legitimiteit te creëren. ‘Bankrekeningen van bedrijven worden geregistreerd op naam van niet-ingezeten entiteiten of stromannen, meestal tegen betaling.’
Europol verwijst ook expliciet naar de Pandora Papers, die Knack in 2021 samen met De Tijd, Le Soir en het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) naar buiten bracht. De 12 miljoen gelekte documenten legden verborgen rijkdom, belastingontwijking en het witwassen van geld bloot door (politiek) prominente personen. Europol: ‘De documenten onthullen complexe internationale netwerken van bedrijven, die vaak offshore locaties gebruiken om het eigendom van geld en activa te verbergen.’
Voetbalclubs
Europol wijst er ook op dat illegale opbrengsten soms worden witgewassen via voetbalclubs.
‘Clubs kunnen worden gekocht door stromannen voor bedrijven die geregistreerd staan in offshore jurisdicties en landen met een hoog witwasrisico. Grensoverschrijdende transacties zoals betalingen aan spelers/transfers of televisierechten kunnen illegale geldstromen verbergen.’
En sport duikt nog op een andere manier op bij economische en financiële misdaad in de EU.
‘Wedstrijdvervalsing voor weddenschappen en andere redenen is een criminele activiteit die mogelijk wordt gemaakt door corruptie’, schrijft Europol. ‘Voetbal blijft het grootste doelwit van internationale criminele netwerken in de EU, met een bijzondere focus op sportactoren in lagere competities en jeugdclubs. Kleinere competities zijn kwetsbaarder omdat ze niet over de middelen beschikken om belangrijke tegenmaatregelen te nemen en omdat de media er minder aandacht aan besteden. Andere betrokken sporten zijn basketbal, tennis, handbal en cricket.’
Van Chat GPT tot Metaverse
Europol gaat ook in op een aantal recente technologische ontwikkelingen. Zo wijst de politiedienst erop dat ‘chatbots op basis van AI, zoals ChatGPT, gemakkelijk gebruikt kunnen worden in online fraudeconstructies’.
Cryptocurrencies (digitale munten) zijn nog altijd grotendeels het doelwit van frauduleuze investeringsprogramma’s en worden ook gebruikt voor een breed scala aan criminele activiteiten, variërend van de handel in illegale goederen tot fraude en het witwassen van geld.
En Europol verwijst ook naar de Metaverse, ‘een verzameling open en interoperabele digitale ruimten die voor veel aspecten van het dagelijks leven kunnen worden gebruikt. De financiële sector was een vroege toepasser en veel actoren hebben zich in de Metaverse gevestigd. Criminelen zullen het zeker verder uitbuiten naarmate die nieuwe virtuele omgeving zich verder ontwikkelt, met gevallen van fraude, diefstal en andere misdrijven die nu al worden gemeld.’
Oekraïne
Europol wijst er ook op dat het voorbije jaar is gepoogd om miljoenen euro’s cash geld van Oekraïne de EU binnen te smokkelen. ‘Hoewel de herkomst van het geld niet kon worden vastgesteld, bestaat het vermoeden dat sommige van die personen als geldezel hebben gefungeerd voor derden die illegale middelen probeerden wit te wassen of mogelijkerwijs EU-sancties wilden omzeilen’.
Amper 2 procent crimineel geld in beslag genomen
De criminelen raken in hun portemonnee: het is een beproefd recept. Toch blijven de resultaten voorlopig maar mager.
In 2020 en 2021 werd in de EU-lidstaten gemiddeld per jaar naar schatting 4,1 miljard euro aan criminele activa (cash geld, luxewagens en andere goederen) in beslag genomen. Dat is een verdubbeling ten opzichte van eerdere schattingen; het vertegenwoordigt wel nog altijd maaar een klein deel van wat criminele netwerken vermoedelijk illegaal verwerven aan financieel gewin.
‘De meest recente schattingen van de jaarlijkse winsten van negen criminele markten in de EU varieerden van 92 tot 188 miljard euro’, aldus Europol. ‘Het bedrag aan activa dat rechtshandhavingsinstanties uit handen weten te nemen van criminele netwerken blijft nog altijd onder de 2 procent van de jaarlijkse opbrengsten van de georganiseerde misdaad.’
Volgens Europol worden de criminele opbrengsten geïnvesteerd in en vermengd met de legale economie. ‘Deze ontwikkeling versnelt in tijden van economische crisis en kan de legale economie ondermijnen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier