Europese Commissie wil soepele regels voor nieuwe genomische technieken

De Europese Commissie heeft woensdag versoepelde regels bepleit voor gewassen die met nieuwe genomische technieken (NGT) gekweekt worden.

Die kunnen volgens haar bijdragen tot een landbouw die beter bestand is tegen klimaatverandering en minder meststoffen en pesticiden nodig heeft. Milieubewegingen vrezen echter een “deregulering” van de strikte Europese wetgeving over genetisch gemanipuleerde organismen (ngo’s).

Bananen en appelen die minder snel bruin wordt, maïs en soja die zelf insecticide aanmaken,… De voorbije twee decennia zijn nieuwe genomische technieken ontwikkeld, zoals crispr-cas9, die het genetische materiaal van gewassen kunnen veranderen en dat, in tegenstelling tot klassieke transgene ngo’s, zonder een vreemd gen te introduceren.

De Commissie ziet er heil in. Die planten hebben volgens haar verschillende nuttige eigenschappen voor de groene landbouw van de toekomst, zoals een verhoogde resistentie tegen ziekten en meer weerstand tegen milieustress. De consument zou bovendien kunnen genieten van een verbeterde voedingswaarde of smaak.
De Commissie wil dan ook de toelating tot de markt versoepelen en vindt de geldende ggo-wetgeving uit 2001 niet geschikt voor de toelating van deze technieken. Daarom stelt ze voor om deze wetgeving niet meer toe te passen op gewassen die gekweekt zijn met NGT die genetische veranderingen produceren die zich ook via klassieke technieken als zaadselectie of kruiskweek zouden voordoen, maar dan sneller en doelgerichter.
Deze gewassen zouden enkel nog aangemeld moeten worden en opgenomen in een centraal register, vooraleer ze op de markt gebracht kunnen worden. Enkel het zaaigoed zou dan verplicht gelabeld moeten worden. Voor NGT-gewassen met meer complexe genetische veranderingen moet het bestaande ggo-kader blijven gelden, met strenge toelatingsprocedures en strikte normen op vlak van labeling en traceerbaarheid. NGT-planten blijven ook verboden in de biologische landbouw.
Milieuorganisaties vrezen een “deregulering” ten koste van veiligheid en consumentenrechten. “Of het nu om speelgoed of gezichtscrème gaat, elk product dat op de Europese markt komt moet op veiligheid worden getest. Waarom zou er een uitzondering worden gemaakt voor ggo’s die in onze velden op onze borden belanden”, klaagt ggo-activiste Eva Corral van Greenpeace aan. De organisatie verwijst ook naar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie uit 2018, die stelt dat NGT’s binnen het ggo-kader behandeld zouden moeten worden.
De Commissie ontkent dat er sprake is van deregulering. Ze wijst erop dat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) in haar wetenschappelijke advies concludeert dat er geen nieuwe gevaren zijn en dat er bij de toelatingsprocedures een strikt onderscheid wordt gemaakt voor de twee categorieën NGT’s op basis van hun risicoprofiel. Ook de transparantie voor de consument zal gewaarborgd zijn, zo verzekert de Commissie.
“Door het veilige gebruik van nieuwe genoomtechnieken mogelijk te maken, zullen landbouwers toegang hebben tot meer bestendige gewassen die minder pesticiden nodig hebben”, zo stelde vicevoorzitter Frans Timmermans. Het voorstel moet nu goedgekeurd worden door de lidstaten en het Europees Parlement. Daar kan het misschien als pasmunt dienen voor het verzet van de rechterzijde tegen de natuurherstelwet en de afbouw van pesticidengebruik? “We hebben nu alle elementen die nodig zijn om de uiteenlopende standpunten misschien dichter bij elkaar te brengen”, klonk het ook bij de Nederlandse sociaaldemocraat.
De Commissie wil het gebruik van de chemische en meer gevaarlijke pesticiden tegen 2030 halveren. Op verzoek van de lidstaten publiceerde ze woensdag bijkomende informatie die moet bevestigen dat de doelstellingen voor de afbouw van het pesticidengebruik geen bedreiging voor de voedselbevoorrading vormen. “Hopelijk kunnen we nu snel in de juiste richting gaan, maar dat kan enkel indien we bij de feiten blijven. Als dit gepolitiseerd wordt, dan doen de feiten er niet meer toe”, zei Timmermans.
Parallel met de voorstellen over NGT’s presenteerde de Commissie ook voor het eerst wetgeving over gronden. Timmermans hamerde er opnieuw op dat gezonde gronden en bossen van groot belang zijn om broeikasgassen op te nemen en op te slaan en zo de Europese klimaatdoelen te halen. Volgens de Commissie zijn echter twee derde van de Europese gronden in slechte staat, door het gebruik van pesticiden en meststoffen, en door aanhoudende droogte of de erosie van de vruchtbare toplagen.

De Commissie wil alle Europese gronden tegen 2050 opnieuw gezond maken. De woensdag gepresenteerde richtijn vormt een eerste aanzet. Bedoeling is dat de lidstaten de gezondheid van alle gronden op hun grondgebied gaan monitoren en evalueren. Die informatie moet helpen om trends op vlak van droogte, waterretentie en erosie beter te begrijpen en nieuwe, innovatieve landbouwtechnieken te ontwikkelen. Rechtstreekse plichten voor landbouwers of landeigenaars bevat de tekst niet. Ze krijgen wel uitzicht op extra inkomsten indien ze de gezondheid van hun gronden verbeteren.