Europese Commissie wil meer licht werpen op buitenlandse beïnvloeding

De Europese Commissie wil strengere regels voor lobbygroepen, pr-bureaus, denktanks en andere ondernemingen die voor rekening van derde landen het politieke beleid in de Europese Unie willen beïnvloeden. Daarmee wil ze in de aanloop naar de Europese verkiezingen meer licht werpen op de buitenlandse beïnvloeding van democratische processen in de Europese Unie.

“Europa is er trots op een open democratie te zijn, maar het zou naïef zijn om te denken dat de democratie niet beschermd moet worden”, verklaarde vicevoorzitter Vera Jourova dinsdag bij de presentatie van het voorstel. “We mogen niet dulden dat Poetin of eender welke andere autocraat zich heimelijk mengt in ons democratisch proces”. 

De Commissie presenteerde een ontwerprichtlijn die meer transparantie en verantwoording vraagt van organisaties die op vraag van buitenlandse regeringen proberen om democratische processen te beïnvloeden. Dat kan bijvoorbeeld gaan om lobby- en pr-bedrijven, denktanks, consultants, private onderzoeksinstellingen, mediabedrijven of ngo’s. 

De Commissie wil meer bepaald dat de lidstaten een transparantieregister invoeren of een bestaand nationaal register aanpassen. Organisaties die op vraag van derde landen lobbyen, moeten zich registreren en een aantal gegevens over hun activiteiten publiek maken, zoals de jaarlijks ontvangen bedragen en de doelstellingen van de activiteiten. Ze moeten de belangrijkste informatie over deze activiteiten ook vier jaar lang bijhouden. 

Het voorstel bevat volgens de Commissie wel een aantal waarborgen die moeten vermijden dat deze verplichtingen misbruikt zouden worden om bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting of vereniging te beperken. Zo moeten de autoriteiten erop toezien dat de registratie niet leidt tot nadelige effecten en zullen ze uitzonderingen op de publicatieplicht kunnen toestaan in naar behoren gemotiveerde gevallen.  

De Commissie beklemtoont dat “het loutere feit dat er fondsen worden ontvangen van derde landen” niet volstaat om binnen het toepassingsgebied van de richtlijn te vallen. Ze onderstreept ook dat het haar enkel om transparantie te doen is. Er worden geen activiteiten verboden. “Er is geen enkele strafrechtelijke sanctie”, stelde Jourova. 

Een Europese harmonisering heeft volgens Jourova ook tot gevolg dat de lidstaten niet strenger mogen zijn. “We willen elke lidstaat verhinderen om verder te gaan dan de vereisten van de richtlijn”, antwoordde de vicevoorzitter op een vraag over de Hongaarse wet die buitenlandse financiering van politieke partijen criminaliseert.  

Transparancy International is teleurgesteld. Volgens de ngo zet de EU haar geopolitieke geloofwaardigheid op het spel met een “equivalent van een wet op buitenlandse agenten”. “Dit voorstel is niet enkel ondoeltreffend, maar ook gevaarlijk. De Commissie heeft in het verleden terecht kritiek gehad op dit soort wetten, niet in het minst in Georgië en Hongarije”, stelt Vitor Teixeira van het Europese bureau van Transparancy International. 

De organisatie vindt ook dat de Commissie zich niet enkel mag concentreren op buitenlandse financiering, maar ook op Europese. “Indien de Commissie echt de democratie wil beschermen, zou ze een breed net uitgooien en de transparantienormen voor alle belangenvertegenwoordigers versterken, of ze nu door het buitenland zijn gefinancierd of niet”, besluit Teixeira.

Hongarije beteugelt buitenlandse invloeden

Het Hongaarse parlement heeft een omstreden pakket wetten aangenomen om “buitenlandse invloed” te beteugelen. Critici vrezen dat deze wetten gebruikt zullen worden tegen onder meer andersdenkenden en oppositiegroepen die zich verzetten tegen het beleid van de nationalistische regering van premier Viktor Orban.

Volgens de website van het parlement, gedomineerd door de Fidesz-partij van Orban, zijn de wetten met een grote meerderheid aangenomen. Een van de maatregelen is de invoering van een officiële waakhond die verantwoordelijk wordt voor het voorkomen van “buitenlandse inmenging” in het verkiezingsproces. De instantie moet “organisaties identificeren en onderzoeken die geld uit het buitenland ontvangen” om “kiezers te beïnvloeden”.

Overtreders riskeren gevangenisstraffen van meerdere jaren. Met het pakket wil Orban “de soevereiniteit beschermen” van het Midden-Europese land dat lid is van de Europese Unie. De regering beschuldigt Brussel en meerdere organisaties regelmatig van het “uitdelen van miljarden euro’s” aan de oppositie.

Onlangs nog uitte de mensenrechtenorganisatie Raad van Europa haar bezorgdheid en riep Hongarije op in te binden. Ook Amnesty International uitte kritiek, net als de Verenigde Staten. “De voorgestelde autoriteit heeft een mandaat dat adembenemend is in zijn reikwijdte”, aldus de Amerikaanse ambassadeur in Hongarije. Volgens hem doen de Hongaarse wetten de Russische wet tegen buitenlandse invloed “verbleken”.