‘Europa’s grensbeveiliging in het zuiden staat op barsten, maar die realiteit dringt niet door’

De landen waarop Europa vandaag rekent om de vluchtelingen uit zuidelijk Afrika te stoppen, vormen vandaag zélf een van de belangrijkste bronnen van de stroom vluchtelingen en migranten die Europa niet legaal binnenkomen.

Van het Atlasgebergte tot de Nijl liggen op verschillende plaatsen in de overgangszone tussen de groene Noord-Afrikaanse kust en de Saharawoestijn ruïnes van antieke muren en vestingen. Dit zijn overblijfselen van de Limes Tripolitanus, de tweeduizend jaar oude grensversterking van het Romeinse Rijk. Toen reeds ging men er in Europa van uit dat om de Middellandse Zee te beschermen het ook belangrijk was om invloed te hebben in Noord-Afrika. Die regio vormde de zuidelijkste verdedigingslinie van het imperium.

Dat beeld bestaat vandaag nog. Europa beschouwt de Noord-Afrikaanse landen als zijn bolwerk tegen de groeiende vluchtelingenstromen uit zuidelijk Afrika. Onze zuidelijke limes, zoals de grens- en verdedigingszone van het Romeinse Rijk heet, is vandaag evenwel niet langer opgetrokken uit monolieten en brikken in oaseklei. Neen, onze hedendaagse limes bestaat uit grenswachters die wij betalen om vluchtelingen terug de woestijn in te knuppelen, kustwachters die bootjes weer in zee trekken en opportunistische regimes die het afkoopgeld deels terug in Europa spenderen door grote sier te maken in mondaine oorden als Parijs en de Azurenkust.

De landen waarop Europa vandaag rekent om de vluchtelingen uit zuidelijk Afrika te stoppen, vormen vandaag zélf een van de belangrijkste bronnen van de stroom vluchtelingen en migranten die Europa niet legaal binnenkomen. Eurostat rapporteert dat er tussen 2017 en 2021 jaarlijks gemiddeld 201.733 personen uit Afrika werden onderschept die op illegale wijze in Europa aankwamen. Van die personen waren er 38.988 afkomstig uit Marokko, 30.234 uit Algerije, 17.743 uit Tunesië en 9.270 uit Egypte.

Bijna de helft van de Afrikaanse personen die Europa op onregelmatige wijze binnenkomen, is afkomstig uit landen waarvan wij hopen dat zij Afrikaanse vluchtelingen tegenhouden. En er zijn er meer op komst. Gemiddeld 35 procent van de bevolking in die staten overweegt te migreren. De belangrijkste drijfveer blijft de economische uitzichtloosheid. Europa’s nieuwe limes staat op het punt te breken en het heeft geen benul hoe het met die realiteit moet omgaan.

In een tienpuntenplan presenteerde de Europese Commissie vorig weekend een samenraapsel van maatregelen: onder andere meer steun voor Italië en Frontex, een snellere transit van vluchtelingen die in Italië aankomen naar andere lidstaten, en meer samenwerking met landen in zuidelijk Afrika om uitgeprocedeerde personen terug te nemen. Alsof die landen niets beters te doen hebben. De toestand in Noord-Afrika zet het nog eens op scherp: reken niet op andere staten voor de veiligheid van Europa als zij niet eens de veiligheid voor hun eigen burgers kunnen garanderen.

Jonathan Holslag is politoloog en publicist.