‘Europa waagt zich beter niet aan een nieuwe, grote uitbreiding’

Het Europese project zal nooit het vertrouwen van partners buiten de Unie kunnen winnen als Europa het vertrouwen van zijn eigen burgers binnenin verliest.

Deze week buigen Europese leiders zich in de Spaanse stad Granada over nieuwe uitbreidingsplannen. Negen landen willen bij de EU komen, waaronder Albanië, Moldavië, Servië en Oekraïne. Hoezeer politici vandaag ook benadrukken dat die uitbreiding geopolitieke noodzaak is, de Unie is er hoegenaamd niet klaar voor. De last van de nieuwe lidstaten dreigt het schip te doen kapseizen.

Het argument dat we de Unie móéten uitbreiden om de Unie te stabiliseren, kun je tot in het oneindige oprekken. Elke nieuwe uitbreiding brengt andere onstabiele landen dichterbij. Het is ook niet duidelijk waarom de ene uitbreiding dwingender zou zijn dan de andere. Vanuit geopolitiek standpunt is het wellicht nuttiger om Marokko binnen te halen dan pakweg Moldavië.

Europa zelf is er niet klaar voor. Er wordt al lang gepalaverd om het stemrecht aan te passen zodat instellingen gemakkelijker beslissingen kunnen nemen of om het aantal Eurocommissarissen te verminderen. Voorlopig blijft het bij voornemens. De mechanismen om de rechtstaat en de interne markt te handhaven, werden de voorbije jaren verschillende keren uitgedaagd en te licht bevonden.

Europa staat er vandaag ook anders voor dan tijdens de vorige grote uitbreiding in 2004. In die periode groeide de economie in zowel de oude als nieuwe lidstaten erg snel en heerste er zelfvertrouwen. De laatste jaren zitten we in een fase van economische stagnatie. De EU vertegenwoordigde toen 26 procent van de wereldeconomie, vandaag is dat slechts 16 procent. In belangrijke lidstaten zoals Frankrijk en Duitsland kant de meerderheid zich tegen verdere uitbreiding. In de hele EU is maar 53 procent van de bevolking voorstander.

Het slechtste scenario is een overhaaste uitbreiding. Het tweede slechtste scenario is een schijnuitbreiding, waarbij rondom de EU een nog meer onsamenhangende politieke gemeenschap wordt gebouwd. Dat is de typisch Europese oplossing waarmee leiders gewichtig kunnen doen op de rode loper van een zoveelste top, maar die niet zo heel veel verandert en waar mensen jaren later op terugblikken met de vraag: ‘Was het dat?’

Nee, het ziet er niet fraai uit. We zouden op dit moment onze invloed rondom de Unie moeten verstevigen, maar we zijn er niet toe in staat. De beste manier om met deze onbehagelijke situatie om te gaan is eerlijkheid. Het Europese project zal nooit het vertrouwen van partners buiten de Unie kunnen winnen als Europa het vertrouwen van zijn eigen burgers binnenin verliest. Daar ligt de belangrijkste geopolitieke realiteit: een sterke invloedssfeer is onmogelijk zonder een sterke kern.

Jonathan Holslag is politoloog en publicist.