‘EU kan beter niet alle diplomatieke banden doorsnijden met duivels Iran’

Als alle diplomatieke lijnen zijn verbroken, rest alleen de woestenij van onbegrip en haat, schrijft René van Rijckevorsel.

Het zijn bijzondere weken voor de diplomatie. De laatste dag van juli stond in het teken van een spectaculaire (en omstreden) gevangenenruil na jaren van diplomatieke onderhandelingen tussen Rusland en de Verenigde Staten. De ingewikkelde executie van de ruil was nota bene voorbereid door de veiligheidsdiensten CIA en FSB die elkaar in het diepste geheim ontmoetten in Istanbul. Gezworen vijanden, die elkaar nog altijd weten te vinden.

Twee dagen eerder was in Teheran de nieuwe president van Iran ingezworen, de ‘gematigde’ hartchirurg Masoud Pezeshkian. Daags na die inauguratie werd in Teheran politiek leider Ismail Haniyeh van Hamas gedood door een – waarschijnlijk – Israëlische bom die twee maanden eerder was verstopt in een appartement dat hij vaker gebruikte, onthulde The New York Times. De slaapplek was op een compound van de Revolu­tionaire Garde, het militaire paradepaardje van de ayatollahs. Een blamage.

Plechtigheid rond Pezeshkian

Haniyeh had net de plechtigheid rond Pezeshkian bijgewoond. Hij deed dat met diplomatieke delegaties uit zeventig landen. Onder hen was ook de Spanjaard Enrique Mora, adjunct-secretaris-generaal van de Europese Dienst voor Extern Optreden. Aan het hoofd van deze dienst staat de Spaanse socialist Josep Borrell.

Belachelijk, dat Brussel diplomaat Mora naar deze ceremonie stuurt, zo waren de reacties van Europees Parlementariërs en tal van commentatoren op X. Europa had moeten schitteren door afwezigheid.

Goed punt. Iran voorziet Rusland van drones en steunt alle bewegingen die dood en verderf zaaien in het Midden-Oosten: Hamas, Hezbollah, de Houthi’s in Jemen. De Iraniërs, vooral de vrouwen, lijden onder een duivels regime dat zich beroept op de zegen van Allah.

Niet raar om iemand uit Brussel te sturen

Maar was de Europese Unie slap door een diplomaat af te vaardigen naar Teheran? Daar kun je ook anders naar kijken. Een uitspraak, toegeschreven aan de Chinese strateeg Sun Tzu die 2.500 jaar geleden leefde, is: houd je vrienden dichtbij, houd je vijanden dichterbij (in het Engels klinkt het beter: keep your friends close, keep your enemies closer). Kortom: koester het contact met Iran, nu dat nog mogelijk is.

Zolang landen niet met elkaar in oorlog zijn, hebben zij diplomatieke vertegenwoordigingen over en weer. Nederland heeft een ambassadeur in Teheran (en in Moskou). De EU-landen kozen ervoor om hun in Teheran gevestigde diplomaten naar de inauguratie te sturen en niet een minister of andere hoge functionaris. Maar de Europese Unie heeft geen delegatie in Iran. Dus niet zo raar om dan iemand uit Brussel te sturen.

Mora heeft bovendien een band met Iran. Toen werd onderhandeld over een Atoomakkoord, leidde hij de EU-delegatie. Die onderhandelingen zijn stopgezet, maar Mora heeft nog zijn contacten op hoog niveau. Op sociale media deelde hij een foto met Abbas Araghchi, die was betrokken bij dat akkoord en wordt getipt als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken van Iran. Zo’n lijntje kan altijd van pas komen. Om standpunten uit te wisselen. Om informatie te vergaren.

Belangrijkste opdracht aan een diplomaat is om relaties op te bouwen en te onderhouden met iedereen die van belang kan zijn. De relatie moet zó goed zijn dat je altijd met elkaar kunt spreken, ook als de belangen ver uiteen liggen en zelfs als de boel escaleert, zoals in het Midden-Oosten dreigt te gebeuren.

‘Als diplomaat moet je een ­gevoel van consensus kunnen opbouwen met iemand met wie je het oneens bent,’ zegt de Amerikaanse oud-minister Condoleezza Rice in de serie MasterClass over diplomatie. Als alle diplomatieke lijnen zijn verbroken, rest alleen de woestenij van onbegrip en haat.