De Europese Unie is nog altijd op zoek naar een eensgezind standpunt over de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. En het helpt niet dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen niet altijd de mening van álle lidstaten verwoordt.
De reis van de Franse president Emmanuel Macron naar het Midden-Oosten was niet bepaald een makkelijk tripje. De regio staat op ontploffen, en door die crisis rommelt het ook in Frankrijk. Bij de Hamas-terreuraanval in Israël kwamen dertig Fransen om het leven en werden er negen ontvoerd. Van alle EU-lidstaten telt Frankrijk de grootste groep joden en moslims – demonstreren in Parijs werd dan ook snel verboden.
De extreemlinkse Jean-Luc Mélenchon trekt de kaart van Palestina, Hamas’ aanslag veroordeelde hij niet. De extreemrechtse Marine Le Pen kiest de kant van Israël en werpt daarmee het antisemitische imago van haar vader Jean-Marie van zich af. Macron zoekt het midden: Israël heeft recht op zelfverdediging, maar er bestaat een duidelijk verschil tussen Hamas en het Palestijnse volk. Daarom, aldus Macron, is het tijd voor een humanitaire pauze en een doorstart van het vredesproces.
Dan had de Duitse bondskanselier Olaf Scholz het vorige week gemakkelijker tijdens zijn pendeldiplomatie in het Midden-Oosten. Door het historische schuldgevoel leeft er bij de Duitse bevolking en bij vrijwel alle politieke partijen grote steun voor Israël. Het Israëlische tegenoffensief kan er zonder al te veel mitsen en maren op expliciete goedkeuring rekenen. Groot was dan ook de verbazing toen Christoph Heusgen, vroeger adviseur van ex-kanselier Angela Merkel en voorzitter van de prestigieuze Veiligheidsconferentie van München, zich dinsdagavond tegen een Israëlisch grondoffensief uitsprak. Volgens Heusgen zou dat de regio verder destabiliseren. De nasleep van 9/11 heeft geleerd dat je beter niet uit ‘haat en weerwraak’ kunt handelen.
Hulpkonvooien
Als het rommelt in Parijs en Berlijn, dan stuift het in Brussel. Een kleine twintig dagen na de terreuraanval van Hamas zoekt de Unie nog altijd naar een eensgezind standpunt over de ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Onmiddellijk na de aanslag waren er eensgezind zware veroordelingen te horen. Maar naarmate het tegenoffensief vordert, worden de verschillende accenten in de lidstaten steeds duidelijker. Onder meer België en Spanje benadrukken het recht op zelfverdediging van Israël, maar ze willen ook dat Tel Aviv het internationaal humanitair recht respecteert. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zweeg over mensenrechten tijdens haar recente bezoek aan Israël en dat zette in heel wat lidstaten kwaad bloed – ze mag in dit geval de Europese Unie niet vertegenwoordigen.
(Lees verder onder de preview)
Dat laatste is namelijk een taak voor Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad in naam van de lidstaten. Michel nam op 15 oktober een voorzichtig standpunt in, maar dat bedaarde de gemoederen onder de lidstaten niet meteen. Steeds nadrukkelijker luidt de vraag wat de Unie vindt van de alsmaar intensievere bombardementen en het nakende grondoffensief. Maandag vonden de buitenlandministers daar geen vergelijk over. Sommige lidstaten pleiten voor een staakt-het-vuren, andere -Tsjechië en Oostenrijk op kop – vinden dat die verwoording Israëls recht op zelfverdediging miskent. Op de Europese top van staatshoofden en regeringsleiders van donderdag wordt daarom nagedacht over een ‘humanitaire pauze’ zodat hulpkonvooien via corridors de Gazastrook in kunnen.
Of die ‘humanitaire pauze’ en ‘corridors’ donderdag de conclusies van de top halen, valt af te wachten. Want daarvoor moeten alle landen het met elkaar eens zijn. Wel stelt zich de vraag of zulke omfloerste omschrijvingen überhaupt impact hebben op de oorlog tussen Israël en Palestina. Hoewel een duidelijke Europese lijn beter is dan de kakofonie van de afgelopen weken, speelt de Unie in het Midden-Oosten voornamelijk tweede viool. Maar belangrijker is hoe de rest van de wereld naar de Unie kijkt. In de Arabische wereld ontstond er de voorbije dagen heel wat ongenoegen over het optreden van Von der Leyen.
Betrouwbare partner
Tegen die achtergrond komt de Russische agressie van Oekraïne opnieuw uitdrukkelijk in beeld. Opnieuw, want door de terreuraanval van Hamas en het tegenoffensief van Israël is de Oekraïne-oorlog wat van het voorplan verdwenen. Sinds 24 februari 2022 heeft het Westen zich ingespannen om de rest van de wereld aan zijn zijde te scharen, met een zeker succes. Territoriale integriteit en het soevereiniteitsbeginsel waren daarbij de argumenten die zelfs China niet koud lieten. Maar door zich te uitdrukkelijk achter Israël te scharen, zoals Von der Leyen deed, smelt die steun opnieuw als sneeuw voor de zon.
Woensdag en donderdag is Von der Leyen de gastvrouw van het zogenaamde Global Gateway Forum in Brussel. Met dat initiatief maakt de Unie een smak geld vrij om over de hele wereld infrastructuurprojecten te steunen en partnerschappen te verdiepen. Het doel: bewijzen dat de Unie een meer betrouwbare partner is dan China en – in mindere mate – Rusland. Die landen tonen nogal graag met economische en militaire drukkingsmiddelen wie de baas is. Maar uit de Arabische wereld tekent alleen Egypte present op het Forum. Tijdens de openingsspeech liet Von der Leyen nog maar eens zien dat ze Duits is: niet alleen opende ze met een citaat van schrijver Johan Wolfgang von Goethe, nadien verwees ze ook alleen naar de terreuraanval van Hamas.
De Europese staatshoofden en regeringsleiders hebben donderdag dus nog heel wat werk om het Europese imago te herstellen. In de eerste plaats zullen ze hun onvoorwaardelijke steun aan Oekraïne herbevestigen – per videoverbinding zal de Oekraïense president Volodymyr Zelensky daar ook uitdrukkelijk om vragen. In de tweede plaats komt het erop aan om de lijn van Von der Leyen te corrigeren, zodat de Unie haar geloofwaardigheid op het internationale toneel niet nog meer te grabbel gooit.
Premier Alexander De Croo (Open VLD) tekent donderdag zowel present op de Europese top als op het Global Gateway Forum. Misschien kan De Croo Von der Leyen duidelijk maken dat ze met haar standpunten over de Israëlisch-Palestijnse kwestie nog geen half dozijn Europese lidstaten vertegenwoordigt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier