EU-commissaris Thierry Breton over TikTok: ‘De bescherming van onze kinderen staat op het spel’

De Europese Unie drijft de druk op TikTok en X op. Europees commissaris Thierry Breton, gepokt en gemazeld in de IT-wereld, is ferm: ‘We kunnen boetes opleggen, of platformen blokkeren als dat nodig blijkt.’

Van TikTok wordt gezegd dat het is ontworpen om gebruikers verslaafd te maken. Hebt u dat ook zelf ervaren?

Thierry Breton: Nee, want noch de Europese Commissie, noch de andere Europese instellingen gebruiken TikTok. Ik kan u verzekeren dat ik het ook privé niet gebruik. Maar ik ben bekend met TikTok omdat we een lange geschiedenis met het bedrijf hebben.

De Europese Commissie heeft een formele procedure opgestart tegen TikTok omdat ze het bedrijf verdenkt van het schenden van de nieuwe Digital Services Act (DSA) van de EU. Het zou met name minderjarigen in gevaar brengen. Wat zijn precies de beschuldigingen?

Breton: TikTok draagt een groot verslavingsrisico in zich. De functies die zogezegd de schermtijd beperken, zijn waarschijnlijk niet zo effectief als wordt beweerd.

We vermoeden ook dat het algoritme van TikTok kinderen herhaaldelijk confronteert met schadelijke inhoud – over eetstoornissen, onrealistische lichaamsidealen, verdriet, eenzaamheid of hopeloosheid. Het kan zelfs zo ver gaan dat kinderen tot zelfmoord worden gedreven. In deze vorm zou TikTok een gevaar zijn voor onze kinderen.

Europese Commissie gaat achter TikTok aan: ‘Platformen moeten stilstaan bij de gezondheid van hun gebruikers’

Volgens de gebruiksvoorwaarden mogen kinderen onder de 13 jaar TikTok niet gebruiken.

Breton: Op papier, ja. Maar we betwijfelen of de leeftijdscontrole geschikt is om kinderen onder de 13 jaar weg te houden van het platform, of om jongeren onder de 18 jaar te beschermen tegen inhoud die niet geschikt is voor hun leeftijd.

We betwijfelen ook of TikTok voldoet aan de strenge regelgeving van de DSA om de privacy van minderjarigen te beschermen. Minderjarigen kunnen hun gebruikersaccount openbaar maken, wat betekent dat andere gebruikers hun video’s kunnen downloaden en becommentariëren en hen rechtstreekse berichten kunnen sturen. We hebben ook gemerkt dat potentieel dodelijke tests van moed, pesterijen en desinformatie – vooral uit Rusland – aan de orde van de dag zijn op het platform. En we hebben berichten ontvangen dat TikTok is gebruikt om journalisten te bespioneren.

U hebt in november de ceo van TikTok ontmoet, Shou Zi Chew. Is hij bereid om de problemen aan te pakken?

Breton: Het was een eerlijk en open gesprek. In eerste instantie leek TikTok bereid om intensief met ons samen te werken en aan onze eisen te voldoen. Al lijkt de bereidheid intussen te zijn afgenomen.

Kunt u daar een voorbeeld van geven?

Breton: Neem TikTok Lite. De dienst, die onlangs in Frankrijk en Spanje is gelanceerd, heeft een soort beloningsprogramma: je krijgt punten als je video’s bekijkt of inhoud leuk vindt. Dit zijn prikkels zoals bij een spelletje. Dat kan leiden tot overmatige schermtijd en kan verslavend zijn, vooral voor jongere gebruikers. Ondanks ons onderzoek heeft TikTok geen overtuigend bewijs geleverd dat de Lite-dienst veilig is. Daarom hebben we deze week verdere procedures opgestart – en TikTok heeft daarop op eigen initiatief het beloningsprogramma opgeschort. Dat toont aan dat onze regels en sancties werken.

Europese Commissie dreigt TikTok Lite offline te halen

U hebt tegen Shou Zi Chew gedreigd dat de EU ‘het volledige scala aan sancties zou toepassen’. U kunt boetes opleggen tot 6 procent van TikToks de wereldwijde jaaromzet, of drastischer: u kunt TikTok helemaal blokkeren. Zou u dat echt doorzetten? Het platform heeft meer dan 130 miljoen gebruikers in de Unie.

Breton: Het is simpel: als je wilt profiteren van deelname aan de interne markt van de EU, moet je je aan onze regels houden. Wie dat niet doet, moet een boete betalen. Als het dan nog altijd niet beter gaat, kunnen we een commissie samenstellen met vertegenwoordigers van alle EU-staten, die bij een rechtbank een tijdelijk verbod voor het platform in kwestie kan aanvragen.

Sommige EU-landen hebben nauwe economische banden met China. Vreest u dat die landen strenge maatregelen tegen TikTok zullen blokkeren uit angst voor tegenmaatregelen?

Breton: Nee. Dit gaat niet over politieke kwesties, de bescherming van onze kinderen staat op het spel. We zullen alles doen wat nodig is om dat te bereiken. De ‘digitale’ ministers van de lidstaten, met wie ik onlangs een ontmoeting heb gehad, delen dat standpunt. De Digital Services Act is aangenomen door alle EU-lidstaten en het Europees Parlement, en we zullen de wet handhaven. Dus moeten bedrijven zich eraan houden.

De VS storen zich vooral aan het feit dat het moederbedrijf van TikTok, ByteDance, Chinees is. Daarom wordt het nu wettelijk gedwongen om TikTok binnen de negen maanden te verkopen. Zou zoiets ook denkbaar zijn in de EU?

Breton: Onze wetgeving verschilt op dat punt aanzienlijk van de Amerikaanse. De VS hebben geen wet zoals de DSA in de EU, die bedoeld is om de veiligheid van online diensten te garanderen. Daardoor kunnen wij nu al hoge boetes opleggen, een bedrijf onder verscherpt toezicht plaatsen of zelfs zijn diensten blokkeren als dat nodig blijkt.

Shou Zi Chew heeft de Amerikaanse gebruikers opgeroepen om te protesteren. Bent u bang dat hij hetzelfde zal doen in de EU?

Breton: Hij heeft het nog niet gedaan en hij zal het ook niet doen. De DSA is al in werking getreden, en ik heb nog nooit een bedrijf gezien dat achteraf tegen een wet lobbyde.

Heeft de EU wel genoeg expertise en personeel om effectief toezicht te houden op technologieplatforms?

Breton: We hebben daarvoor meer dan 120 functies gecreëerd: juristen, datawetenschappers, technologie-experts. We hebben net nog eens 50 vacatures gepubliceerd en we hebben al 1200 sollicitaties ontvangen. Veel van hen zijn Europeanen die ergens in de wereld werken en terug willen komen. Voeg daar de nationale toezichthouders voor de DSA aan toe, en samen hebben we duizenden specialisten.

De vrees bestaat dat TikTok gebruikt kan worden voor desinformatiecampagnes, bijvoorbeeld bij de Europese verkiezingen, waarbij 16-jarigen mogen stemmen.

Breton: We maken ons niet alleen zorgen over TikTok, ook over andere platforms. We hebben die bedrijven een handleiding gestuurd en een generale repetitie gehouden waaraan ook TikTok en X deelnamen.

We simuleerden hoe de platforms zouden reageren als er vóór de verkiezingen of op de verkiezingsdag aanvallen op de integriteit van de verkiezingen zouden plaatsvinden – het was een soort stresstest. We monitoren ook het aantal content moderators bij de bedrijven. Voor veel platformen zijn er lang niet genoeg, dus er moet dringend iets gebeuren.

Bedoelt u nu specifiek X van Elon Musk, waartegen de Europese Commissie een procedure begon na de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober?

Breton: We zien verschillende problemen met X. Het blauwe vinkje was vroeger voorbehouden aan geverifieerde accounts, maar nu kan iedereen er een kopen. Dit betekent dat een niet-Europees land heel gemakkelijk schijnbaar betrouwbare accounts zou kunnen samenstellen en die gebruiken om valse informatie te verspreiden die geloofwaardig lijkt.

Ik heb daar persoonlijk kritiek op geuit bij ceo Linda Yaccarino en Elon Musk, net als op het gebrek aan moderatoren. X had tot voor kort content moderators voor amper 11 van de 24 Europese talen. X zal moeten reageren op onze bezwaren.

TikTok is in een paar jaar tijd enorm populair geworden. Waarom slaagt geen enkel Europees platform daarin?

Breton: Die vraag stel ik me ook. Er is al lang een grote en volwassen digitale markt in de VS en China. Het idee om schooljaarboeken digitaal te maken (het basisidee van Facebook, nvdr) was niet bepaald raketwetenschap. Maar ceo Mark Zuckerberg betrad een enorme markt in de VS met honderden miljoenen klanten en kon snel uitbreiden. We in Europa hadden te lang 27 afzonderlijke markten, dus het was moeilijk om dat soort groei te realiseren. We waren te gefragmenteerd.

Wat talen betreft, zijn we dat nog steeds.

Breton: We hebben nu eindelijk een gestandaardiseerd wettelijk kader, overal gelden nu dezelfde regels. Dat is een kans voor Europese bedrijven.

Dat alleen zal niet genoeg zijn om te concurreren met de VS en China. Dat blijven digitale reizen.

Breton: Nee, dat alleen is niet genoeg. Na de juridische aspecten moeten we dringend de materiële fundamenten vastleggen: toegang tot kapitaal, maar vooral de modernisering van onze technologische infrastructuur waarop het aanbod moet draaien. Dat wordt de volgende taak: we hebben snel een Digital Network Act nodig. We moeten minstens 300 miljard euro investeren en onmiddellijk beginnen met de bouw van de netwerken die we over tien jaar nodig zullen hebben om competitief te zijn. Dat betekent satellieten, glasvezel, 5G en ultramoderne edge clouds.

Het klinkt alsof u betrokken wilt zijn bij de volgende Europese Commissie, na de Europese verkiezingen in juni.

Breton: Het is niet aan mij om daarover te beslissen. Eerst is het aan de kiezers – dan wordt de samenstelling van het volgende dagelijks bestuur bepaald.