Onder inwoners van de Europese Unie (EU) is het gevoel van een Europese identiteit in de afgelopen vijftien jaar toegenomen – ondanks de Brexit en de eurocrisis. “De euro en open grenzen hebben de EU tastbaar gemaakt.”
Met de Europese verkiezingen voor de deur is de vraag relevanter dan ooit: in hoeverre voelen inwoners van Europa zich verbonden met de Europese Unie? En waardoor komt dat dan?
De Universiteit van Amsterdam combineerde opiniepeilingen uit tientallen landen over een tijdsperiode van 41 jaar. Ze slaagden er zo in de evolutie van de Europese identiteit in kaart te brengen.
Europese identiteit groeit
Daaruit blijkt dat onder de inwoners van de meeste EU-landen het gevoel van een Europese identiteit de afgelopen vijftien jaar is toegenomen. “Dat verbaasde ons eerlijk gezegd wel”, vertelt hoogleraar Moderne Europese Geschiedenis en Politiek Theresa Kuhn. “De afgelopen twee decennia stonden toch in het teken van crises. Niet alleen externe, maar ook interne, zoals Brexit en de eurocrisis.
Er moet een duidelijk verschil worden gemaakt tussen het ervaren van een Europese identiteit en steun aan de Europese Unie
Theresa Kuhn
Hoogleraar Moderne Europese Geschiedenis en Politiek, Universiteit Amsterdam
“Mensen zouden zich daardoor van de Europese Unie kunnen willen distantiëren, maar dat blijkt niet het geval. “Een verklaring zou kunnen zijn dat een crisis ertoe leidt dat mensen zich sneller aan een groep hechten. Mensen voelen zich bedreigd en gaan zich meer omringen met de mensen die dicht bij hen staan.
“Een andere verklaring kan volgens Kuhn zijn dat een hele generatie niet beter weet dan dat Europa bestaat uit de Europese Unie. “Deze groep mensen is opgeroeid in een tijd dat er open grenzen zijn en veel landen de euro als munteenheid hebben. Deze zaken hebben van Europa ook iets tastbaars gemaakt, waardoor mensen de EU kunnen ervaren in plaats van dat het een abstract instituut is.”
België, Nederland en Frankrijk
Wel zijn er grote verschillen tussen de verschillende landen. “In Noord- en West-Europese landen is het gevoel van een Europese identiteit doorgaans meer aanwezig, terwijl Zuid- en Centraal-Europa een meer diverse ontwikkeling laten zien. Zo zie je dat Italianen door de jaren heen steeds minder pro-Europees werden, maar een land als Spanje juist een groei kende”, zegt Kuhn.
Voor België en de buurlanden Nederland, Duitsland en Frankrijk zien we een algehele toename van de Europese identiteitsgevoelens sinds de invoering van de euro. Maar opvallend is bijvoorbeeld wel dat Frankrijk, het land dat naast Duitsland toch wordt gezien als een van de sterkhouders van Europa, een veel vlakkere groei kent dan die van België of Duitsland.
De groeicurve voor de Europese identiteit van de gemiddelde Nederlander stijgt ook maar ligt nog steeds een stuk onder die van de Belgen en de Duitsers, maar wel boven die van de Fransen.
Euroscepcis
In de peilingen voor de Europese verkiezingen staan veel eurosceptische partijen op winst. Maar dat betekent niet noodzakelijk dat mensen zich ook minder Europeaan voelen.
“Er moet een duidelijk verschil worden gemaakt tussen het ervaren van een Europese identiteit en steun aan de Europese Unie”, zegt Kuhn. “Iemand kan zich Europeaan voelen, maar het niet eens zijn met het huidige beleid, of vice versa.”
