Kersvers Brits premier Liz Truss beleeft geen wittebroodsweken. Haar voorstellen worden zowel door de financiële markten als de Britse kiezer de grond in geboord.
De regering-Truss verkeert in moeilijkheden. Reden is de minibegroting die de conservatieve premier recent voorstelde. Tegen de achtergrond van de torenhoge inflatie kondigde ze belastingverlagingen aan die budgettair niet gedekt waren. Een maatregel die vooral de rijken in het land ten goede komt – Truss wil ook het plafond op bankiersbonussen op de schop. Vrijwel meteen gingen de financiële markten in het rood en tuimelde het pond naar beneden. Met een noodpakket van 65 miljard pond probeerde de onafhankelijke Britse Centrale Bank de gemoederen te bedaren.
‘Ze zijn slecht, boosaardig en gevaarlijk. Ze moeten vertrekken’, oordeelt journalist Martin Wolf in Financial Times over de regering-Truss. Verscheidene partijgenoten vragen om haar ontslag. Maandagochtend zei minister van Financiën Kwasi Kwarteng dat hij de belastingverlaging voor de rijken zou schrappen. Maar volgens Stefan Dercon, professor economisch beleid aan de Universiteit van Oxford, houdt de regering-Truss het been stijf. ‘Die afgeschafte maatregel is slechts een voetnoot in de marge van het totaalvoorstel. Aan de grote lijnen houdt Truss halsstarrig vast. En de markten zullen dat naar verwachting ook blijven voelen. Het is nog niet voorbij.’
U hebt Truss vroeger nog advies gegeven toen ze minister van Buitenlandse Zaken was. Waarom doet ze dit?
Stefan Dercon: Truss wil in de eerste plaats tonen dat ze als premier een zekere ideologie heeft waarmee ze impact kan hebben op het land. Ze gelooft oprecht in de economische recepten van de jaren tachtig onder Margaret Thatcher en Ronald Reagan, hoewel we intussen weten dat die niet zomaar toe te passen zijn op de hedendaagse realiteit. Bovendien mogen we niet vergeten dat ze het roer van voorganger Boris Johnson overnam met een enorme achterstand in de peilingen. Met business as usual zou ze de volgende verkiezing hoe dan ook verliezen, luidt haar redenering. Nietsdoen was geen optie. Dus is ze voor persoonlijke doeleinden bereid om met de economie een gok te wagen.
Maar wat voor een gok.
Dercon: Inderdaad. Ze heeft het eenvoudigweg onhandig aangepakt. Truss is de eerste premier die voor zulke plannen geen advies heeft gevraagd aan het Office for Budget Responsibility (het Britse Rekenhof, nvdr) sinds de onafhankelijke instelling in 2010 door een Conservatieve minister in het leven werd geroepen. Zoiets zijn we in stabiele en eerder voorzichtige westerse democratieën niet gewoon. Redelijke beleidsvoerders krijgen van het Internationaal Monetair Fonds zelden zo’n striemende kritiek. Ik geef doorgaans advies rond ontwikkelingssamenwerking in onder meer Afrika, en nu heb ik een uitstekend voorbeeld om het belang van onafhankelijke centrale banken te tonen.
‘Aan de grote lijnen houdt Truss halsstarrig vast. Het is nog niet voorbij.’
Het scheelde niet veel of de problemen werden nog groter.
Dercon: Nee, bijvoorbeeld voor de pensioenfondsen zag het er op een bepaald moment erg benard uit. Niemand was nog geïnteresseerd in de producten die ze moesten verkopen om de pensioenen uit te betalen. Normaal gedragen zulke fondsen zich zeer risicoavers, maar nu brak er werkelijk paniek uit. Daarom was het zo cruciaal dat de Bank of England ingreep met een noodpakket, die daarmee lijnrecht tegen de Britse regering inging. Maar de Centrale Bank staat eveneens voor een dilemma. Door de hoge inflatie wil ze in tegenstelling tot de afgelopen jaren net minder geld bijdrukken, nu moet ze dat toch doen om erger te voorkomen. Het lijkt wel de omgekeerde wereld: beleggers vertrouwen doorgaans eerder op de Conservatieve Partij dan op Labour, maar nu lijkt het andersom.
Volgens peilingen staat de Conservatieve Partij maar liefst 33 procent achter op Labour.
Dercon:Voor zo’n kloof moeten we al terug naar de opkomst van voormalig premier Tony Blair in de jaren negentig. Truss hoopt dat haar belastingverlagingen op langere termijn de economie ten goede komen. Maar in tijden van crisis kun je zulke zaken moeilijk verantwoorden. Op korte termijn is het best mogelijk dat de maatregelen niet alleen de ongelijkheid zullen vergroten, maar ook de economische situatie nog erger zullen maken.
Intussen geeft het Verenigd Koninkrijk in vergelijking met Europese landen veel meer uit aan steunmaatregelen voor de hoge energieprijzen.
Dercon:Juist. En dat heeft opnieuw te maken met een Conservatieve Partij die koste wat het kost het vertrouwen van het publiek wil terugwinnen voor de verkiezingen van 2024. Maar ook omdat de overheid niet bereid was om druk uit te oefenen op de energieproducenten, bijvoorbeeld door een belasting in te voeren op de enorme overwinsten die zij op dit ogenblik maken. Alweer een groot verschil met Labour, dat hier duidelijk het publiek aan zijn kant heeft, en weer een gok van Truss die voorlopig niet de goede lijkt te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
