‘Duitsland bewijst dat het cordon sanitaire geen bizarre Belgische constructie is’

Duitsland heeft afgelopen weekend helemaal anders dan voorheen gestemd, en toch zal het land een coalitie krijgen die uiterst klassiek is. Zo klassiek dat ze al jarenlang een eigen afkorting heeft: de ‘GroKo’ of Grosse Koalition tussen de christendemocraten van de CDU/CSU en de sociaaldemocraten van de SPD.

Die laatste partij zal wellicht opnieuw regeren, ook al heeft ze haar slechtste naoorlogse resultaat behaald. Ondanks een enorme sprong voorwaarts van de fascistische partij Alternative für Deutschland (AfD), die 1 op de 5 kiezers kon bekoren, zijn er weinig alternatieven voor een rooms-rode regering onder leiding van CDU-voorzitter Friedrich Merz.

Dat heeft alles te maken met de beslissing van diezelfde Merz om niet in zee te gaan met precies de partij die ironisch genoeg het woord ‘alternatief’ in zijn naam heeft.

In Duitsland heet het cordon sanitaire gewoon ‘brandmuur’. Dat is een andere metafoor voor dezelfde politieke mechaniek: besturen met extreemrechts wordt zo lang mogelijk uitgesteld, in de hoop dat klassiekere coalities de storm doorstaan.

Duitsland bewijst dat het cordon dus geen rare, typisch Belgische constructie is, want in Berlijn denken ze op dat punt voorlopig niet anders dan in Brussel, Charleroi of Antwerpen.

Merz kreeg veel kritiek toen hij enige tijd geleden de deur openzette voor een samenwerking met de AfD, maar net voor de verkiezingen heeft hij het eindeloos herhaald – net als premier Bart De Wever hier, overigens: nee hij gaat niet in zee met extreemrechts. ‘Ik ga toch niet samenwerken met een partij die pro-Poetin is’, zei hij zondagavond nog eens.

Net als andere extreemrechtse partijen bakt de AfD al jaren zoete broodjes met Rusland. De banden tussen het Kremlin en AfD-politici zijn pijnlijk goed gedocumenteerd.

De verwijzing van Merz naar de internationale context is niet de domste repliek op het succes van extreemrechts. Duitsland is sowieso zeer op het buitenland aangewezen. De economie heeft een nieuwe impuls nodig, en daarbij is de exportmarkt essentieel.

Het geopolitieke perspectief is niet minder evident bij dat andere grote verkiezingsthema: migratie. Door naar de bedenkelijke sympathie van de AfD voor Poetin te verwijzen, maakte Merz meteen duidelijk dat van extreemrechts noch voor de Duitse economie, noch voor de migratieproblematiek veel heil te verwachten valt.

En wat met Trump? Van Moskou naar Washington is vandaag maar een kleine stap. Na de uitlatingen van de Amerikaanse president over de oorlog in Oekraïne – kort samengevat: los het zelf op, beste Europeanen – trok niet Duitsland, maar de Franse president Emmanuel Macron vorige week het laken naar zich toe.

Hij nodigde de grote Europese spelers uit in Parijs, net voor hij afreisde naar Washington om met Trump samen te zitten. Het viel op dat Macron in zijn publieke communicatie voortdurend wijst op zijn goeie verstandhouding met de Amerikaanse president.

Evengoed viel het zondag op dat Merz meteen na zijn overwinning juist scherp uithaalde naar diezelfde Trump. Merz wil Europa snel versterken, zo zei hij, omdat het lot van Europa deze Amerikaanse regering koud lijkt te laten.

De Duitser streeft naar een grotere onafhankelijkheid van de Verenigde Staten. Het lijkt wel alsof Macron en Merz ‘good cop, bad cop’ spelen met de Amerikaanse president.

Dat spel, waarin Trump afwisselend gepaaid en aangevallen wordt, kan goeie resultaten opleveren. Maar Europa zal dan wel als één blok aan de onderhandelingstafel moeten verschijnen.

Dat wil zeggen dat niet enkel Macron en Merz, maar ook bijvoorbeeld de Britse premier Keir Starmer en zijn Poolse evenknie Donald Tusk één lijn moeten trekken. Dat wordt heel veel overleggen.

Bovendien hebben Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk én Polen allemaal in hun eigen land met autoritaire partijen af te rekenen, die soortgelijke ideeën verspreiden als Trump en Poetin. En die niet zelden ook rechtstreeks of onrechtstreeks door hen worden geholpen. De extreemrechtse tegenstander zit in het Witte Huis en het Kremlin, maar ook in de eigen achtertuin.

Dus ja, uit Duitsland kwam er zondag relatief goed nieuws. Net als in grote delen van de rest van Europa blijft de brandmuur voorlopig overeind. Maar de brand is niet weg. Het is niet te laat om te blussen, maar dat zal binnen én buiten moeten gebeuren.