Nu zondag trekt Duitsland naar de stembus. Winnaar wordt haast zeker Friedrich Merz, de CDU-voorman die met een controversieel migratieplan in de vijver vist van het extreemrechtse AfD. Daarbij verloor hij een mogelijk bepalende nevenwerking uit het oog: de wedergeboorte van uiterst links.
Over de Bondsdagverkiezingen van zondag staat minstens één ding al zo goed als vast: de Duitse christendemocraten (CDU) zullen als winnaar uit de bus komen. In de peilingen haalt de CDU van kandidaat-kanselier Friedrich Merz al maanden scores van om en bij de 30 procent.
De eerste achtervolger wordt – ook dat lijkt een uitgemaakte zaak – het extreemrechtse AfD, met scores die blijven schommelen rond de 20 procent. Op ruime afstand volgt de nummer drie, de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz.
De grote stabiliteit van de peilingen mag dan wel voorspelbaarheid suggereren, in werkelijkheid is de spanning te snijden. Volgens de laatste berekeningen zouden de CDU en de SPD nét onvoldoende zetels halen om een meerderheid te kunnen vormen.
Omdat de CDU een regering met extreemrechts tot dusver altijd heeft uitgesloten, is volgens de peilingen haast alleen een regering van CDU, SPD én Grünen mogelijk.
Voor Merz, een christendemocraat uit de rechtervleugel van zijn partij, is dat niet bepaald een droomscenario. Ook vervelend: voor dat scenario zou Merz zelf verantwoordelijk zijn. Dat zit zo.
‘Net nu de AfD zich steeds extremer opstelt, wordt ze door de christendemocraten genormaliseerd’
Communisten
Kort na een dodelijke mesaanval van een illegale migrant in januari besloot Merz een controversieel vijfpuntenplan tegen ongecontroleerde migratie op tafel te leggen. Daarvoor diende hij een motie in waarvan hij wist dat hij de steun van de AfD nodig had.
Het manoeuvre zorgde niet alleen voor ophef, het had ook een nevenwerking waar weinigen rekening mee hadden gehouden. In nauwelijks twee weken tijd zag Die Linke – strikt genomen de erfgenamen van de communistische partij in de DDR – haar ledenaantal met 17.000 zielen groeien.
Sinds het begin van deze maand behaalt de partij die zich het duidelijkst tegen de AfD profileert plots ook weer scores boven de kiesdrempel van 5 procent. Gezicht van die heropleving is Heidi Reichinnek, met een half miljoen volgers op TikTok een politica die duidelijk goed scoort bij jonge kiezers.
‘Merz’ hele leven staat in het teken van het kanselierschap. Hij zal niet zomaar een stap opzij zetten.’
Als de heropleving van Die Linke zich ook vertaalt in het resultaat, is dat slecht nieuws voor Merz. Als nog een andere kleinere partij de kiesdrempel zou halen, wordt de kans groter dat Merz ook met de Grünen moet praten.
Die kans is echt wel reëel, zegt Hanco Jürgens, wetenschappelijk medewerker van het Duitsland Instituut in Amsterdam. ‘En om meer dan één reden zou dat bijzonder lastig zijn voor Merz. De voorzitter van zusterpartij CSU Markus Söder zegt uitdrukkelijk dat de partij niet met de Grünen mag regeren. Tegelijk zal rechts Duitsland argumenteren dat een regering met de Grünen koren op de molen is van de AfD.’
Stap opzij
Omgekeerd ligt voor linkse kiezers een coalitie onder Merz, de man die er blijkbaar niet voor terugdeinst om met de AfD samen te werken, al even gevoelig. In een gesprek met Knack vertelde de Duitse politoloog Kai Arzheimer (Universiteit Mainz) over een scenario waarin de linkse partijen zouden eisen dat Merz een stap opzij zet.
Zijn plaats zou dan bijvoorbeeld ingenomen worden door de meer gematigde CDU’er Hendrik Wüst, de minister-president van de deelstaat Noordrijn-Westfalen.
‘Mogelijk is dat de wens van de SPD’, reageert Jürgens, ‘maar ik geloof niet dat zoiets zal gebeuren. ‘Merz’ hele leven staat in het teken van het kanselierschap. Hij zal niet zomaar een stap opzij zetten.’
Een andere mogelijkheid is dat de CDU, na maanden vruchteloos onderhandelen, alsnog gesprekken zou aanknopen met de AfD. Dat zou dan een herhaling zijn van het Oostenrijkse scenario, waar de christendemocraten terugkwamen op beloftes om niet met de FPÖ van Herbert Kickl te onderhandelen.
‘Ook dat geloof ik niet’, zegt Jürgens. ‘De CDU is sterk regionaal georganiseerd, met afdelingen die zich heftig tegen een samenwerking zouden verzetten. De partij zou in dat geval uit elkaar vallen.’
Jürgens sluit niet uit dat Duitsland na zondag vertrokken is voor een lange periode van uiterst moeizame onderhandelingen. Al kan het net zo goed snel gaan. ‘Voor Duitsland zijn het barre tijden. Ik kan me voorstellen dat Merz denkt: laat ik snel een regering vormen, de details werken we later uit.
Vergeet ook niet dat Duitsland de grootste Europese donor van Oekraïne is. Als straks de steun van de VS zou wegvallen, zijn de Duitsers sowieso de grootste donor. Mogelijk helpt het besef dat Duitsland het zich op dit ogenblik niet kan veroorloven om geleid te worden door een kanselier die geen mandaat meer heeft.’
‘De Duitse “brandmuur” tegen extreemrechts wankelt’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
