De Duitse regering heeft in haar begroting voor volgend jaar aanzienlijk minder budget ingeschreven voor militaire steun aan Oekraïne. Van de 7,5 miljard dit jaar blijft nog 4 miljard over. ‘Voor de Duitse regering is militaire steun aan Oekraïne sowieso een lastige kwestie.’
Toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, was de verbazing op weinig plekken zo groot als in Berlijn. Decennialang had Duitsland zich geprofileerd als bemiddelaar tussen Moskou en het Westen. Tot Rusland overging tot iets dat in Duitsland niet voor mogelijk werd gehouden.
Pas na enig aarzelen zouden bondskanselier Olaf Scholz en zijn regering kiezen voor een nieuwe rol: Duitsland zou vervellen tot een van de belangrijkste militaire steunpilaren van Oekraïne.
Of de halvering van de inspanningen alweer een nieuw tijdperk inluidt? ‘Je zou het kunnen zien als een sluipende Duitse terugtrekking’, zegt docent Duitse geschiedenis Dirk Rochtus (KU Leuven). ‘Maar ik zie het toch eerder als een besparingsmaatregel. De regering geeft hier het signaal dat ze Oekraïne nog wel militair wil ondersteunen, maar dat die steun niet ten koste mag gaan van de eigen veiligheid. Vergeet ook niet dat het Duitse leger drie van zijn twaalf Patriot-luchtafweersystemen heeft afgestaan aan Oekraïne. Wat hier zeker ook een rol speelt is de beslissing van de G7 vorige maand om Oekraïne een krediet van 50 miljard dollar te geven. Christian Lindner, de Duitse minister van Financiën, kon hierdoor argumenteren dat de besparing geen grote gevolgen zal hebben voor de Oekraïense oorlogskas.’
Zeker in het oosten van Duitsland is er nogal wat sympathie voor de Russische standpunten. Zo halen de uiterst linkse alliantie Sahra Wagenknecht (BSW) en de uiterst rechtse AfD, twee partijen die tegen militaire steun voor Oekraïne gekant zijn, er samen bijna de helft van de stemmen.
Rochtus: Dat kan, bewust of onbewust, zeker een rol spelen. Niet het minst omdat er in september in drie oostelijke deelstaten wordt gestemd. In Saksen bestaat bijvoorbeeld de kans dat de huidige minister-president, de christendemocraat Michael Kretschmer, enkel een regering zal kunnen vormen met de partij van Sahra Wagenknecht. Ongetwijfeld zou zo’n regering de Duitse verdeeldheid over dit onderwerp nog aanscherpen. En die verdeeldheid is al vrij groot. Herinner u eerder dit jaar de hevige debatten over de levering van de Duitse Taurus-raketten.
Zelfs binnen de regering was daar geen consensus over. Voor de Duitse verkeerslichtcoalitie (socialisten, groenen en liberalen, nvdr) is het sowieso een lastige kwestie. Ze zit geprangd tussen een grote oppositiepartij CDU/CSU die voor meer militaire steun is en twee belangrijke oppositiepartijen die tegen die militaire steun gekant zijn. In die zin zou je de besparing ook kunnen lezen als een poging om het midden te houden tussen die twee uitersten.
Kunt u verklaren waarom er uitgerekend in oostelijk Duitsland zo veel begrip is voor de Russische standpunten in dit conflict?
Rochtus: De vroegere Sovjet-Unie was er tot 1989 de baas, dus je zou het een variant van het stockholmsyndroom kunnen noemen. Vooral oudere Oost-Duitsers kennen Rusland goed. Ze spreken vaak de taal, kennen de cultuur en zijn opgegroeid in een systeem waarin de NAVO de vijand was. Mogelijk leeft dat onbewust nog verder. Wat zeker ook een rol speelt, is het gevoel dat ‘ze’ anders zijn dan de West-Duitsers. De West-Duitsers vormen, op zowat alle vlakken, de elite. Als die elite Rusland ziet als de belichaming van het kwaad, dan is Rusland begrijpen een manier om zich tegen die elite af te zetten.
Om nog even terug te keren naar de steun voor Oekraïne. Zoals u eerder zei zou je de Duitse besparing ook kunnen zien als een vorm van ‘sluipende terugtrekking’. Is het mogelijk dat dit andere Europese landen zal inspireren?
Rochtus: Moeilijk te voorspellen. Ook in andere landen zie je dat het enthousiasme voor militaire steun aan Oekraïne kleiner wordt. Als Donald Trump straks de verkiezingen wint, zal de druk om tot een onderhandelde oplossing te komen alleen maar vergroten. Het kan niet anders dan dat dat ook grote gevolgen zou hebben voor de Europese positie.
Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz: ‘Ik zie Trump al aankondigen dat we Oekraïne niet langer steunen’
Oorlog in Oekraïne: alles wat u moet weten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier