De Duitse bondskanselier Olaf Scholz heeft maandag in een toespraak aan de Karelsuniversiteit in Praag gepleit voor onder meer een gemeenschappelijk Europees luchtverdedigingssysteem. ‘Heel Europa zou aan veiligheid winnen’, stelde Scholz, die aankondigde dat zijn land de komende jaren alvast fors gaat investeren in luchtverdediging.
‘We hebben in Europa heel wat in te halen op vlak van defensie tegen dreigingen vanuit de lucht en de ruimte. Daarom zullen wij in Duitsland de komende jaren heel aanzienlijk investeren in onze luchtverdediging’, zo verklaarde Scholz in Praag, waar hij zijn licht liet schijnen over de toekomst van de Europese veiligheidsarchitectuur na de Russische invasie van Oekraïne. Scholz beklemtoonde dat Duitsland dit nieuwe luchtverdedigingssysteem zal ontwikkelen op een manier dat ‘onze Europese buren betrokken kunnen worden als ze dat willen’.
‘Niet alleen zou een gemeenschappelijk ontwikkeld luchtverdedigingssysteem in Europa meer doeltreffend en kostefficiënt zijn dan wanneer elk van ons zijn eigen duur en ingewikkeld systeem zou ontwikkelen. Heel Europa zou aan veiligheid winnen. ‘Scholz bepleitte ook een betere coördinatie van de militaire steun aan Oekraïne. ‘Samen met Nederland hebben we een initiatief opgestart dat streeft naar een duurzame en betrouwbare werkverdeling tussen alle partners van Oekraïne’, zei hij. ‘Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat Duitsland een bijzondere verantwoordelijkheid neemt bij de uitbouw van de Oekraïense artillerie en luchtverdediging. We moeten het snel eens worden over zo’n systeem van gecoördineerde ondersteuning’.
Dat de EU zich blijft uitbreiden naar het oosten is een voordeel voor ons allemaal
Olaf Scholz
Duits Bondskanselier
Ruim zes maanden na de start van de Russische invasie verzekerde Scholz dat Duitsland ‘zo lang als nodig’ steun zal geven aan Oekraïne. Zo blikte hij ook vooruit naar de wederopbouw van het land, een ‘immense onderneming die generaties zal vergen’ en die ‘internationale coördinatie en een intelligente, betrouwbare strategie’ behoeft. Samen met Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zal hij op 25 oktober in Berlijn een conferentie over dit thema organiseren.
Ook voor Duitsland, dat sinds de Tweede Wereldoorlog een terughoudende defensiepolitiek voerde, luidde de Russische invasie een ware ommekeer in, met verhoogde militaire uitgaven. De inzet is dan ook historisch, argumenteerde Scholz. De aanval op Oekraïne is ‘een aanval op de Europese veiligheidsorde’. ‘We vragen ons vandaag opnieuw af waar de scheidingslijn tussen dit vrije Europa en een neo-imperialistische autocratie in de toekomst zal liggen’, luidde het.
Tegen die achtergrond steunt Scholz een uitbreiding van de Europese Unie met Oekraïne, maar ook met Moldavië en Georgië en de Westelijke Balkanlanden. ‘Dat de EU zich blijft uitbreiden naar het oosten is een voordeel voor ons allemaal’, meent hij. Maar een EU met ’30 of 36 leden’ zal ‘anders zijn dan onze huidige Unie’ met 27 leden en volgens nieuwe regels moeten functioneren. Zo brak Scholz een lans voor de afschaffing van het vetorecht. Niet enkel voor buitenlands beleid, maar ook op domeinen als het fiscale beleid. ‘Dat zou ook voor Duitsland gevolgen hebben’, erkende hij.
Hoewel er over de interne taakverdeling kan nagedacht worden, wil Scholz niet tornen aan het principe dat elke lidstaat recht heeft op één lid bij de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU. Verdere uitbreiding zal volgens Scholz wel gevolgen hebben voor de samenstelling van het 751 zetels tellende Europees Parlement, waar ‘een nieuw evenwicht’ gevonden moet worden om te vermijden dat het parlement te groot wordt. ‘En wel met inachtneming van het democratische principe dat elke kiezersstem ongeveer hetzelfde gewicht moet hebben.’ In het parlement zijn landen met minder inwoners momenteel oververtegenwoordigd.
Het was de eerste keer dat Scholz, die eind vorig jaar Angela Merkel na zestien jaar afloste in het Kanzleramt, zo uitvoerig zijn visie op de toekomst van Europa uit de doeken deed. Net als in de Sorbonne-speech van de Franse president Emmanuel Macron in 2017 weerklonk in de Praagse redevoering van de Duitse sociaaldemocraat een roep naar Europese soevereniteit. Niet enkel op vlak van defensie, maar ook op economisch vlak. Zo heeft de EU volgens Scholz nood aan een strategie ‘Made in Europe 2030’ en een ‘gameplan’ om het oude continent minder afhankelijk te maken van grondstoffen uit derde landen.
Daarvoor moet volop ingezet worden op recyclage. Een groot deel van het lithium, kobalt, magnesium of nikkel waarop bedrijven aangewezen zijn, is immers al in Europa aanwezig. “In elke gsm, in elke autobatterij steken waardevolle grondstoffen”, observeerde hij. Dat potentieel moet versterkt worden. De technologie bestaat vaak al, maar er zijn gemeenschappelijke normen voor een Europese kringloopeconomie nodig. ‘Een strategische update van onze interne markt’, noemde Scholz het.
Tegelijkertijd onderstreepte hij dat economische onafhankelijkheid niet hetzelfde is als afsluiten voor de rest van de wereld. Europa heeft veel geprofiteerd van open markten en handel en moet dat blijven doen, luidde het. De toespraak van Scholz vond niet toevallig plaats aan de Karelsuniversiteit. Merkel speechte er in 2008 en Tsjechië is momenteel voorzitter van de Europese ministerraden. Na zijn toespraak had Scholz ook een onderhoud met premier Petr Fiala. (Belga)
