Defensiespecialist Yf Reykers: ‘Waarschijnlijk Belgische soldaten naar Oekraïne’

Yf Reykers (Universiteit Maastricht) gaat ervan uit dat de openlijke ruzie tussen Trump en Zelensky kan leiden tot Belgische soldaten in Oekraïne.

De doelstelling om 2 procent van het bbp te besteden aan defensie stond in het regeerakkoord voor 2029, maar defensieminister Theo Francken (N-VA) wil die NAVO-norm al dit jaar halen, het liefst tegen de NAVO-top in juni. Kan het leger zo’n plotse budgetverhoging absorberen?

Yf Reykers: Als we met dat geld munitie kopen, is er geen probleem. Onze stocks zijn klein en moeten dringend aangevuld worden. Vóór juni nog pakweg een fregat kopen, is vrijwel onmogelijk. Daarvoor heb je ook opgeleid personeel nodig. Maar er zijn genoeg noden op korte termijn. Dat Francken die tweeprocentnorm versneld wil halen, is goed. De urgentie is zelfs duidelijk voor coalitiepartners zoals Vooruit.  

Een groter pijnpunt is dat de NAVO eist dat één vijfde van dat budget naar militair materieel moet gaan. Alleen Canada en België voldoen niet aan die regel. We schieten tekort in het moderniseren van ons leger. De helft van ons budget gaat naar personeel, 30 procent naar operaties en onderhoud en slechts 15 procent naar materieel. In Nederland gaat méér dan 30 procent naar materieel.

We hebben wel een bestelling openstaan voor de aankoop van 34 Amerikaanse F-35-gevechtsvliegtuigen ter waarde van 4,5 miljard euro. Komen er meer?

Reykers: Ja, want luchtbescherming is onze taak binnen de NAVO. Nu de VS een minder betrouwbare partner zijn, zou je denken dat we beter in Britse Eurofighters of Franse Rafales investeren, maar zo eenvoudig is het niet. Gevechtsvliegtuigen van verschillende leveranciers zijn niet compatibel.

We zijn dus afhankelijk van de Amerikanen.

Reykers: Ja. Als je eenmaal ingeschreven bent voor zo’n investering is er geen weg terug. Nu zou ik niet vrezen voor spyware of sabotage van die Amerikaanse toestellen. Een reëel gevaar is wel dat gevechtsvliegtuigen regelmatig een upgrade en onderhoud nodig hebben. Als de VS ons niet meer als een partner beschouwen, kunnen ze dat vertragen. Dan hebben we dezelfde afhankelijkheid als Oekraïne met de Starlink-satellieten (ingezet voor communicatie aan het front, nvdr) van Elon Musk.

De Amerikanen kunnen ook nieuwe aankopen vertragen. We moeten meer investeren in de Europese defensie-industrie om minder afhankelijk te worden van de VS.

‘Oekraïne is de frontlinie van ons vrij, democratisch Europa’

Vorig weekend kwam de Britse premier Keir Starmer met een initiatief om met een ‘coalition of the willing’ een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. België zat niet mee aan tafel.

Reykers: Andere kleine landen, zoals Denemarken en Nederland, waren wél aanwezig. Dat is pijnlijk. Maar tegelijk is het logisch, gezien ons ondermaatse defensiebudget.

Komen er Europese troepen in Oekraïne?

Reykers: Dat is onvermijdelijk. In het geval van een staakt-het-vuren moet er een Europese vredesmacht komen. Als Amerika zijn steun aan Oekraïne drastisch vermindert, moet Europa een afschrikkingsmacht ontplooien, want Oekraïne houdt het niet vol. 

Alle Europese lidstaten zullen de vraag krijgen om militairen te sturen. De Belgische regering zit niet in een positie om ‘nee’ te zeggen. Soldaten sturen is onze enige manier om de onderinvestering te compenseren. We hebben nu Belgische troepen in Roemenië, die zouden oostwaarts kunnen opschuiven. Jarenlang hebben we zo al ons freerider-gedrag gecompenseerd. Denk aan de ontplooiing van onze F-16’s in Syrië, Irak en Libië.

Dan is het een kwestie van tijd voor er ook Belgische soldaten sneuvelen?

Reykers: Zo’n missie zal niet aan de frontlinie opereren, dat blijft een taak voor de Oekraïners. Maar ook als Europese soldaten steden verder van het front verdedigen, bestaat dat risico, ja. De Belgische regering zal dus politiek moeten verkopen dat we troepen gaan sturen naar Oekraïne, met alle gevolgen van dien.

‘Washington en Moskou bepalen de regels. De Europese Unie heeft geen macht’

Dat we nu spreken over Belgische bodybags is een direct gevolg van de ruzie tussen Donald Trump en Volodymyr Zelensky vrijdag?

Reykers: Honderd procent. We hebben jarenlang te weinig geïnvesteerd in onze veiligheid, en nu is het kristalhelder dat Europa er alleen voor staat. Of toch dat we ervan uit moeten gaan dat het zo is.

Waar zullen we het volgende week over hebben? De snelheid waarmee de machtsblokken verschuiven is verontrustend en licht beangstigend. Als Vladimir Poetin nu pakweg Litouwen binnenvalt, dan is de kans héél klein dat de VS zal reageren. Dan ondermijnt Trump artikel vijf van de NAVO (een aanval op één lidstaat wordt beschouwd als een aanval op alle lidstaten, nvdr). In dat geval is het Noord-Atlantische bondgenootschap op sterven na dood.

Prévot verbijsterd over taferelen in Witte Huis: ‘De tijd van naïviteit is voorbij’