Energiespecialist Giovanni Sgaravatti van denktank Bruegel bracht mee de steunpakketten van de Europese regeringen in kaart.
‘Voor heel wat landen, waaronder Italië en Griekenland, gaat het om meer dan drie procent van hun bbp. Alleen al voor het energiedomein wordt er dus meer uitgegeven dan de schuldenregels van de Europese Unie normaal gesproken toelaten. Het zegt veel over de grootteorde van deze crisis. Dit is ongezien.’
Schuldenregels, u zegt het. Zijn zulke uitgaven wel houdbaar?
Giovanni Sgaravatti: Helemaal niet. Aanvankelijk had niemand zo’n kostenplaatje verwacht omdat men dacht dat het probleem wel zou overwaaien. Maar dat pakte, onder meer door de oorlog in Oekraïne, anders uit, en nu hebben de ingrepen een meer permanent en structureler karakter gekregen. Net zoals bij de coronacrisis staan de lidstaten er budgettair heel verschillend voor. In pakweg Duitsland of Nederland stelt zich niet meteen een acuut probleem, maar gezien hun schuldgraad is dat voor bijvoorbeeld België en Italië toch een ander en moeilijker verhaal.
Bestaat er wel een alternatief?
Sgaravatti: Nee, overheden hebben de plicht om hun burgers te beschermen, zeker de meest kwetsbare. De energiearmoede neemt in sneltempo toe, met facturen die voor veel huishoudens hoger liggen dan tien procent van de totale uitgaven. Maar de overheidsingrepen moeten natuurlijk wel doordacht zijn. En dat zijn ze niet altijd. Denk maar aan belastingverlagingen voor benzine. Tegen een grote kostprijs stimuleren we fossiel brandstofverbruik voor de doorgaans meer welvarende gezinnen met een of meerdere auto’s. Terwijl de opdracht er net in bestaat ons verbruik te verminderen. Daar hoor je toch nog veel te weinig over.
Daar hebben de lidstaten zich samen toe geëngageerd.
Sgaravatti: Op vrijwillige basis, dat klopt. Maar verder is het toch een boeltje. De ene doet dit, de andere dat. Alsof er nauwelijks met elkaar gesproken wordt. Het is speuren naar coördinatie en harmonisatie. Sterker nog, er bestaat onderlinge strijd. Sommige regeringen geven in eigen land miljardensteun aan bedrijven, waardoor de concurrentiepositie van ondernemingen over de grens klappen krijgt. Dat is in tegenspraak met het gelijke speelveld dat de Europese eenheidsmarkt moet garanderen.
Er circuleert al een tijdlang een voorstel voor een Europees prijsplafond op gas. Een goed idee?
Sgaravatti: Op Russisch gas wel. De Unie zit stilaan in de positie dat het zonder Russisch gas kan. Op dat vlak mogen we best wat meer zelfvertrouwen uitstralen. Maar een prijsplafond op alle gasinvoer, zoals België voorstelt, lijkt me niet haalbaar. Hoe dwing je het af, wat doe je met lopende langetermijncontracten of gemaakte afspraken die nog moeten ingaan? Nee, los van de politieke uitdagingen zie ik het niet meteen gebeuren.
